نامگذارى روزى به نام سالمند آن هم در سطح جهان نشانگر میزان ارزش و اهمیت این گنجینه هاى باتجربه انسانى است. لذا فراهم کردن تسهیلات مورد نیاز آنها در تمام جوانب اقتصادى، اجتماعى و درمانى از جمله ضرورى ترین اقدامات محسوب مى شود. علاوه بر اینها یک سالمند در فضاى زندگى اش نیز نیازمند امکانات و تجهیزات متعددى است که در ایجاد آسایش جسمى و آرامش روحى او نقش بسزایى دارند. پرداختن به دکوراسیون فضاى زندگى سالمندان نیز بخش مهمى از این مبحث را تشکیل مى دهد.
•توصیه هاى کاربردى
۱ - در شرایطى که سالمند با عصا و یا صندلى چرخ دار در خانه حرکت مى کند، چیدمان لوازم دکوراسیونى و کاربردى باید به گونه اى صورت گیرد که همواره مسیر عبور و مرور او باز باشد. در ضمن متناسب بودن ارتفاع لوازم ثابت مانند کابینت هاى دیوارى، اجاق گاز ، کاسه ظرفشویى و دستشویى به خصوص براى آن دسته از سالمندانى که بر روى صندلى چرخ دار هستند، از جمله اقدامات ضرورى و مورد نیاز خانه آنها است.
۲- محیط زندگى سالمند مى بایست از نور کافى به هنگام روز و شب برخوردار باشد. زندگى در خانه اى با پنجره هاى آفتاب گیر از جمله ویژگى هاى لازم براى محل سکونت او است زیرا سالمندان به جهت وضعیت جسمانى شان نسبت به دیگر افراد کمتر از خانه خارج مى شوند و در نتیجه مى بایست ویتامین D حاصل از اشعه خورشید به طریق دیگرى در بدن آنها تامین گردد.
۳- در کنار تختخواب سالمند چراغى قرار داده و یا آنکه کلیدى براى روشن و خاموش کردن چراغ اتاق در آن مکان به دیوار نصب کنید. با این کار سالمند جهت خاموش و روشن کردن چراغ اتاق نیاز نیست از تختخواب پایین آمده و مسافتى را در تاریکى طى کند.
۴- در میان کفپوش هاى سخت، سرامیک از جمله خطرناک ترین براى محل زندگى افراد سالمند محسوب مى شود زیرا با ریخته شدن تنها چند قطره آب برروى سطح آن احتمال افتادن برروى زمین هر فردى به خصوص سالمندان ناتوان در شرایط پا برهنه بودن بسیار زیاد است. لذا همواره به سالمندان توصیه مى شود در چنین موقعیتى حتماً از دمپایى با کف لاستیکى استفاده کنند. توجه داشته باشید، دمپایى هاى ابرى احتمال افتادن را چند برابر افزایش مى دهند. راهکار دیگر براى این منظور پوشش لااقل قسمتى از سطح سرامیک با فرش است که بیشترین رفت و آمد سالمند از آنجا صورت مى گیرد. در ضمن از عدم احتمال سر خوردن فرش بر روى سرامیک نیز اطمینان حاصل کنید.
۵ - امروزه کاربرد توالت فرنگى به جاى نوع ایرانى به اغلب افراد مستعد جهت دردهاى استخوانى پا و کمر توصیه مى شود ولى این پیشنهاد براى سالمندان از جمله ضروریات است. لذا در صورتى که در خانه سالمند تنها یک توالت ایرانى وجود دارد با تبدیل آن به نوع فرنگى و یا قرار دادن توالت فرنگى سیار بر روى نوع ایرانى تسهیلات لازم را فراهم کنید. در ضمن نصب دستگیره در طرفین توالت فرنگى به نشست و برخاست او بسیار کمک مى کند. وجود این دستگیره ها در حمام نیز ضرورى است.
۶ - از آنجا که اغلب سالمندان مجبور شده اند زندگى آپارتمانى را به جاى خانه هاى مستقل و باغچه هاى پرگل و گیاه انتخاب کنند، با فراهم کردن مجموعه اى از گل ها و گیاهان آپارتمانى هم پاره اى از نیاز روحى آنها را برآورده ساخته وهم ساعاتى آنها را به این طریق سرگرم کنید.
۷ - جهت جلوگیرى از احتمال لیز خوردن سالمندان در محیط حمام و دستشویى با چسباندن کفپوش هاى پلاستیکى بادکشى در مسیر راهشان و به خصوص در کف وان و در زیر دوش مانع لیز خوردن آنها شوید.
۸ - رنگ هاى مورد استفاده در دکوراسیون فضاى زندگى سالمند مى بایست شاد، امیدوارکننده و انرژى بخش باشند. از آنجا که کهولت سنى، عوارض روحى را نیز به همراه دارد در محیط زندگى سالمند از رنگ هاى شاد در قالب پرده، رومبلى، روتختى و ملحفه استفاده کنید.
۹ - اگر سالمندتان از سلامت کافى جهت راه رفتن برخوردار نبوده و یا مشکل سرگیجه در تعادل او خللى ایجاد مى کند، در مسیر بیشترین رفت و آمد او دستگیره هاى محکمى به دیوار نصب کنید تا به هنگام راه رفتن در آن مسیرها، دستگیره ها کمى براى حفظ تعادل او باشند.
بسیاری از مردم بر این باورند که استفاده از کامپیوتر و اینترنت تنها مختص به افراد جوان است. اما تازه ترین نتایج یک نظرسنجی حاکی از آن است که افراد سالمند نیز تکنولوژی کامپیوتر را برای زندگی روزمره خود ضروری می دانند. بر اساس این نظرسنجی که در کشور انگلیس انجام شد بیش از ۵۰ درصد افراد بالای ۵۵ سال که به سیر در اینترنت می پردازند معتقدند که استفاده از کامپیوتر، جنبه های تازه ای از زندگی را برای آنها نمایان کرده است. همچنین ۲۲درصد از این افراد تنها با هدف انجام بازیهای کامپیوتری وارد اینترنت می شوند. با آن که شرکت های تولیدکننده تجهیزات کامپیوتری معتقدند که استفاده از کامپیوتر در میان سالمندان در حال گسترش است اما هنوز هم بسیاری از مردم جامعه تکنولوژی کامپیوتر را مختص به نسل جوان می دانند.
از مجموع افراد بالای ۵۵ سال که در این نظرسنجی شرکت کردند، تنها ۳۵ درصد تجربه سیر در اینترنت را داشتند. البته در این میان افراد میانسال که از لحاظ اقتصادی شرایط مطلوبی ندارند، کمتر به اینترنت دسترسی پیدا می کنند.
بسیاری از افراد سالمند در سراسر جهان معتقدند که شرکت های کامپیوتری به نیاز این افراد توجهی نمی کنند و اطلاع رسانی قابل فهم در مورد تکنولوژی کامپیوتر برای آنها صورت نمی گیرد.
به همین دلیل تنها یک پنجم افراد میانسال پیگیر جدیدترین اخبار مربوط به تکنولوژی هستند.
البته نظرسنجی های شرکت های کامپیوتری حاکی از آن است، کامپیوتر در زمینه سلامت و درمان افراد سالمند نقش تعیین کننده ای دارد. بیش از دو سوم افرادی که در این نظرسنجی ها شرکت کرده اند معتقدند استفاده از تکنولوژی تأثیر مثبتی در زندگی آنها داشته است.
یک پیرزن ۶۸ ساله در این زمینه می گوید: پس از این که شوهرم فوت کرد، فرزندانم برایم یک کامپیوتر خریداری کردند که این کامپیوتر متصل به اینترنت بود. در واقع به دلیل کار با کامپیوتر هرگز احساس تنهایی نمی کنم. چون با اعضای خانواده ام در سراسر جهان ارتباط برقرار می کنم. همچنین از طریق اینترنت دوستان دوران مدرسه ام را که ۳۰ سال از آنها بی خبر بودم پیدا کردم.
جالب این که ۵۰ درصد از افراد بالای ۵۰ سال در بیشتر نظرسنجی ها اعلام کرده اند، زندگی بدون کامپیوتر و اینترنت برای آنان طاقت فرسا خواهد بود.
همچنین ظهور خطوط پرسرعت اینترنت باعث شده تا افراد سالمند بسیار سریع تر در اینترنت به سیر بپردازند و در مدت زمان کوتاهی فیلم، موسیقی و بازیهای کامپیوتری را دانلود نمایند.
در گذشته افراد سالمند در اوقات بیکاری خود به تماشای تلویزیون می پرداختند اما هم اکنون ۴۰ درصد افرادی که از خطوط اینترنت پرسرعت برخوردارند به جای تماشای تلویزیون، به کار با اینترنت می پردازند.
یک کارشناس حوزه وب می گوید: افراد سالمند از طریق اینترنت اطلاعات ارزشمندی در مورد موضوعات پزشکی و خدمات مختلف اجتماعی پیدا می کنند و ارتباط خوبی با دوستان و سایر اعضای خانواده برقرار می نمایند. با این حال برای کوتاه کردن فاصله دیجیتال میان افراد سالمند و نسل جوان باید آنها را آموزش داد و اطلاعات را با زبان ساده تر برایشان عرضه کرد.
ورزش باعث افزایش طول عمر، کاهش خطر زمین خوردن و شکستگی استخوانها، کاهش فشار خون، افزایش اثر داروهای ضد فشار خون، کنترل بهتر بیماری دیابت (نوع غیر وابسته به انسولین) و بیماریهای ریوی و ... می‌گردد. ورزش در اکثر بیماریها باعث کاهش درد می‌شود. در دورة سالمندی با ورزش می‌توان از زندگی سالمتر، شاداب‌تر و مستقل‌تری بهره برد.
مقدار و نوع ورزش برای هر فرد سالمند با فرد دیگر متفاوت است و باید برنامه ریزی دقیقی در این زمینه انجام گیرد. در برخی افراد که سابقه بیماری قلبی، بالا بودن فشار خون، بیماری دیابت و... دارند باید برنامه ریزی بسیار دقیق باشد. انجام برخی از ورزشها در انواعی از بیماریها ممنوع است. لذا برای شروع یک برنامه ورزشی در فرد سالمند، ابتدا باید با پزشک مشورت کرد.
برخلاف باور عمومی کسانی که زودتر بازنشسته می‌شوند نه تنها بیشتر عمر نمی‌کنند بلکه عمر کوتاهتری نیز دارند. نتایج یک تحقیق آماری نشان داد کسانی که در سن ۵۵سالگی بازنشسته شدند بسیار کمتر از کسانی که در سنین ۶۰یا ۶۵سالگی بازنشسته شدند عمر کرده اند.
این تحقیق بر روی ۳۵۰۰کارگر شرکت شل در تگزاس که در سنین ، ۵۵ - ۶۰یا ۶۵سالگی بازنشسته شده بودند انجام شد. این افراد به مدت ۲۶سال موردتحقیق قرار گرفتند تا فواید بازنشستگی زودهنگام بر طول عمر مورد ارزیابی قرار گیرد.
در این مطالعه علل بازنشستگی مورد بررسی قرار نگرفته است.
بیماری و وضع نامناسب سلامتی می‌تواند برخی افراد را وادار به کناره گیری از کار کند. افرادی که از سلامتی محرومند بعد از بازنشستگی زودتر جان می‌سپارند. اما کسانی کمه ۱۰سال دیرتر از کار کناره می‌گیرند احتمالا از وضع سلامتی بهتری برخوردارند.
در این مطالعه جنسیت و موقعیت اجتماعی اقتصادی افراد نیز مدنظر قرار گرفت.
کارگرانی که در سن ۵۵سالگی از کار بازنشسته شدند بطور متوسط ۷۲ سال عمر کردند. میانگین عمر کسانی که ۶۰سالگی بازنشسته شدند ۷۶سال بود. کارگرانی که در سن ۶۵سالگی بازنشسته شدند تا ۸۰سالگی در قید حیات بودند.
بطور کل کوتاهترین عمر متعلق به مردان از گروههای کم درآمد بود که در سن ۵۵سالگی بازنشسته شدند. طولانی‌ترین عمر نیز متعلق به زنان از گروههای پردرآمد بود که در سن ۶۵سالگی بازنشسته شدند. افزایش سن بازنشستگی در افراد متعلق به طبقات بالا یا پایین اجتماعی اقتصادی به طولانی تر شدن عمر کمک کرد.
تفاوت سن بازنشستگی ۶۰و ۶۵سال ناچیز و از نظر آماری کم اهمیت است. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای ثروتمند بحثهای زیادی در مورد بازنشستگی مطرح است. طرحهای مستمری بگیری در دهه‌های آینده تحت فشار زیادی قرار خواهد گرفت.
کاهش موالید در بسیاری از کشورها به این معناست که با بازنشسته شدن هر نیروی قدیمی یک نیروی جدید جایگزین آن نخواهد شد.
یکی از راه حل‌ها برای تامین هزینه‌های مستمری افزایش سن بازنشستگی است.
مشروح این مطالعه در مجله “ “British medical journalمنتشر شده است.
*بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease یا PD) برای اولین بار توسط دانشمند بریتانیایی دکترجیمز پارکینسون (James Parkinson) در سال 1817 میلادی توصیف شد و …………… لذا نام این بیماری به او تعلق یافت*.
این بیماری بر اساس چهار علامت مخصوص آن مشخص می شود:
• ارتعاش دست و پا در حالت استراحت (لرزش بیمار همزمان با ارتعاش دست و پا در حالت استراحت)
• آرام شدن حرکت (برادیکینسیا / Bradykinesia)
• سختی حرکت (و خشک شدن) دست و پا یا بدن
• تعادل بد (تعادل ضعیف)
در حالی که دو یا بیشتر از این علایم در بیمار دیده شود، مخصوصا ً وقتی که در یک سمت بیشتر از سمت دیگر پدیدار شود، تشخیص پارکینسن داده می شود مگر اینکه علایم دیگری همزمان وجود داشته باشد که بیماری دیگری را نمایان کند. بیمار ممکن است در اوایل، بیماری را با لرزش دست و پا یا با ضعیف شدن حرکت احساس کند و دریابد که انجام هر کاری بیشتر از حد معمول طول می کشد و یا اینکه سختی و خشک شدن حرکت دست و ضعف تعادل را تجربه می کند. اولین نشانی های پارکینسون مجموعه ای متفاوت از ارتعاش، برادیکنسیا، سفت شدن عضلات و تعادل ضعیف هستند. معمولا ً علایم پارکینسون ابتدا در یک سمت بدن پدیدار می شوند و با گذشت زمان به سمت دیگر هم راه پیدا می کنند.
تغییراتی در حالت صورت و چهره روی می دهد، از جمله ثابت شدن (fixation) حالت صورت (ظاهرا ً احساسات کمی بر چهره نمایان می شود) و یا حالت خیرگی چشم ( به دلیل کاهش پلک زدن). علاوه بر این ها، خشک شدن شانه یا لنگیدن پا در سمت تحت تاثیر قرارگرفته عوارض دیگر (عادی) این بیماری است. افراد مسن ممکن است نمایان شدن یک به یک این نشانه های پارکینسون را به تغییرات افزایش سن ربط بدهند، ارتعاش را به عنوان “لرزش” بدانند، برادیکنسیا را به “آرام شدن عادی” و سفت شدن عضلات را به “آرتروز” ربط بدهند. حالت قوز (stooped) این بیماری را هم خیلی از این افراد به سن یا پوکی استخوان (osteoporosis) ربط می دهند. هم بیماران مسن و هم بیماران جوان ممکن است بعد از بیش از یک سال که با این عوارض روبرو بوده اند برای تشخیص به پزشک مراجعه کنند.
از هر صد نفر بالای سن شصت سال یک نفر به پارکینسون مبتلا می شود، و معمولا ً این بیماری در حدود سن شصت سالگی آغار می شود. افراد جوانتر هم می توانند مبتلا به پارکینسون شوند. تخمین زده می شود که افراد جوان مبتلا به پارکینسون (مبتلا شده در سن چهل یا کمتر) 5 تا 10 درصد کل این بیماران را تشکیل می دهند.
پیشرفت بیماری پارکینسون
بعد از بیماری آلزایمر (Alzheimer)، بیماری پارکینسون معمولترین بیماری مخرب اعصاب (neurodegenerative) به حساب می آید. پارکینسون یک بیماری مزمن و همیشه در حال پیشرفت است. این بیماری نتیجه از بین رفتن یا ضعیف شدن و لطمه خوردن سلول های عصبی در مغز میانی (سوبستانتیا نیگرا – substantia nigra) است. این سلول های عصبی ماده ای به نام دوپامین، ترشح می کنند. دوپامین پیام های عصبی را از سوبستانتیا نیگرا (مغز میانی) به بخش دیگری از مغر به نام کارپوس استراتوم (corpus stratum)، می برد. این پیام ها به حرکت بدن تعادل می بخشند. وقتی سلول های ترشح کننده دوپامین در سوبستانتیا نیگرا (substantia nigra) می میرند، مراکز دیگر کنترل کننده حرکات بدن نامنظم کار می کنند.
این اختلال ها در مراکز کنترل بدن در مغز باعث به وجود آمدن علایم پارکینسون می شوند. اگر 80% سلول های ترشح کننده دوپامین از بین بروند، علامتهای پارکینسون پدیدار می شوند. علایم پارکینسون در مراحل اولیه بیماری ملایم و بیشتر اوقات در یک سمت بدن دیده می شوند و گاه حتی احتیاج به درمان پزشکی ندارند. ارتعاش در حالت استراحت یک علامت ویژه بیماری پارکینسون است، که یکی از معمولترین علایم های پارکینسون به حساب می آید. ولی بعضی از مبتلایان پارکینسون هیچ وقت با این مشکل برخورد نمی کنند. بیماران ممکن است دست لرزان خود را در جیب یا پشت پنهان کنند یا چیزی را برای کنترل ارتعاش در دست نگه دارند. لرزش می تواند بیشتر از هر محدودیت جسمی دیگر اثر منفی روحی داشته باشد.
با مرور زمان علایم اولیه بدتر و وخیم تر می شوند. یک رعشه ملایم تبدیل به یک ارتعاش مزاحم و ملموس می شود. ممکن است تکه کردن غذا و استفاده از دست مرتعش به مرور زمان سخت تر شود. برادیکینسیا (آرام شدن حرکت) به مشکلی کاملا محسوس بدل می شود که محدود کننده ترین علامت و اثر پارکینسون است. آرام شدن حرکت می تواند مانع انجام عادات روزانه شود: لباس پوشیدن، ریش زدن و یا حمام کردن ممکن است وقت بسیار زیادی از روز را بگیرند. تحرک ضعیف می شود و مشکلاتی بوجود می آورد مانند نشستن و برخاستن از صندلی یا اتومبیل، و یا غلتیدن در رختخواب. راه رفتن آهسته تر می شود و بیمار حالت قوز پیدا می کند ( سر و شانه به طرف جلو تمایل پیدا می کند). صدای بیمار یک نواخت می شود. کمبود تعادل می تواند باعث افتادن بیمار شود. دست خط ریزتر (میکروگرافیا – micrographia) و ناخوانا می شود. حرکات غیرارادی مانند حرکت دست در حال پیاده روی کم می شود.
علایم پارکینسون معمولا ًدست یا پای یک طرف بدن اختصاص دارد ولی با مرور زمان به دست یا پای سالم همان طرف هم سرایت می کند. این علایم پیشرفت می کند تا سمت دیگر بدن را هم تحت تأثیر قرار دهد. معمولا ً این پیشرفت تدریجی است اما سرعت این پیشرفت از بیمار تا بیمار تفاوت دارد. مهم است که بیماران پارکینسون در حال پیشرفت علایم با پزشک خود صحبت و مشورت کنند تا پزشک بتواند درمان را برای بیمارش فراهم کند زیرا بدن هر بیمار به طور مختلف و متفاوت به داروهای گوناگون واکنش نشان می دهد. هدف از درمان برای بیماران از بین بردن علایم نیست بلکه تحت کنترل درآوردن عوارض است. این امر می تواند به بیمار کمک کند تا مستقل عمل کند و یک کنترل مناسب برای این بیماری مزمن بوجود آورد. این بیماری از بین نخواهد رفت ولی کنترل عوارض آن می تواند تا حد زیادی جلوی ناتوان کردن و از کار افتادگی را بگیرد.
بیماران پارکینسون اغلب از این موضوع که بیماری آنها همواره در حال پیشرفت است، آگاه هستند و این موضوع می تواند باعث نگرانی شدید آنها شود. مبتلایان پارکینسون ممکن است بخواهند خود و مشکلات خود را بیش از حد نیاز تحت کنترل درآورند و خود را با دیگر افراد مبتلا مقایسه کنند. نگرانی در مورد پیشرفت بیماری و امکان ادامه کار هم غیرعادی نیست.
پیشگویی و تخمین زدن پیشرفت این بیماری در یک بیمار مشخص غیر ممکن است. سرعت پیشرفت و محدودیت های جسمی و روحی در بیماران مختلف متفاوت است. نوعی راهنمایی برای تشخیص پیشرفت این بیماری در بیماران مختلف بر اساس پیشروی بیماری از زمان تشخیص وجود دارد ولی این تنها در حد یک پیشنهاد است.
وقتی محدودیتهای جسمی پارکینسون به حدی برسد که کارهای روزمره سخت شوند، درمان علایم پارکینسون آغاز می شود.
ایسنا، علوم پزشکی ایران - توجه به تغذیه در دوران سالمندی که یکی از مهمترین دوره های زندگی است می تواند افراد را در این بخش از زندگی کمتر دچار مشکل و بیماری کند.
دکتر " مهران حق پناه " متخصص طب داخلی در مصاحبه با خبرنگار ایسنا، واحد علوم پزشکی ایران با اشاره به اهمیت تغذیه صحیح در دوران سالمندی گفت : استفاده از رژیم غذایی حاوی انواع متنوعی از غذاها در این سن نسبت به سنین دیگر حائز اهمیت بیشتری است. زیرا مقدار کالری مورد نیاز افراد سالمند کمتر از سایرین بوده ولی نیاز به مواد مغذی در آنها تغییر نمی کند.
وی ادامه داد : برای مثال کمبود ویتامین B1 و B12 در این گروه سنی شایع است که این خود دلیلی بر ضعف حافظه و قدرت تمرکز سالمندان است . به همین جهت مصرف مقادیر کافی از منابع طبیعی یا مکملهای دارویی حاوی این دو ویتامین، در سلامت ذهنی افراد سالمند بسیار موثر است.
دکتر حق پناه همچنین خاطر نشان کرد : افرادی که مایلند دوران سالمندی سالمی داشته باشند باید مقدار دریافت چربی و به ویژه چربی اشباع شده را کاهش دهند زیرا چربی زیاد زمینه ساز تولید لخته در خون و ایجاد ضایعات در جدار داخلی سرخرگ است.
وی مصرف مقادیر کافی غلات و نان را در حفظ سلامت سالمندان موثر ذکر کرد و اظهار داشت : از آنجا که افراد مسن مستعد ابتلا به یبوست هستند ، با دریافت فیبر به مقدار کافی از بروز این مشکل می توان جلوگیری کرد.
این متخصص طب داخلی با اشاره به اهمیت مصرف مقادیر کافی کلسیم در زنان سالمند، گفت : وجود شیر و پنیر در برنامه غذایی زنان بالای 60 سال مانع بروز پوکی استخوان در این افراد می شود.
دکتر حق پناه در ادامه تصریح کرد : باید به سالمندان در خصوص مصرف بیش از حد چای، قهوه، نمک و قند نیز هشدار داده شود، زیرا هر یک از این مواد غذایی در صورت زیاده روی در مصرف می تواند زمینه ساز اختلالات جدی در دستگاه گوارش و قلب و عروق سالمندان باشد.