خانه مادربزرگ کودکستان نیست

پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها دوست دارند و گاهی مجبورند ساعات زیادی با نوه‌هایشان تنها باشند و از آنها مراقبت کنند.
حتما قبول دارید که ارتباط بین نوه‌ها و پدربزرگ و مادربزرگ، ارتباطی بسیار صمیمی و نزدیک است.

پدرومادرهای دیروز، نوه‌ها را بخشی از وجود خودشان می‌دانند و به همین دلیل از صمیم قلب آنها را دوست دارند و با رضایت خاطر از آنها مراقبت می‌کنند. اگر فرزندان شما مجبورند بخش عمده‌ای از روز را در محل کار خود سپری کنند، با سپردن فرزندانشان به شما، اطمینان خاطر دارند که کودکان در محیط خانواده و تحت نظارت شما در امنیت هستند.
پدرومادر نقش مهمی در زندگی کودک بر عهده دارند و بسیاری از اطلاعات از شناختن رنگ‌ها گرفته تا آموزش قوانین اخلاقی و اجتماعی را باید پابه‌پای کودک به او آموزش دهند.

پدران و مادرانی که صبح تا بعدازظهر در محل کارشان حضور دارند و بعدازظهرها با وجود خستگی حاصل از کار، ساعات کمی را به‌منظور وقت گذاشتن برای کودکان در اختیار دارند، نقش شما را در مراقبت از نوه‌ها پررنگ‌تر می‌کنند. در حقیقت بخشی مهم از آموزش و تربیت کودک به شما واگذار خواهد شد.

ذهن‌را باید شست

از آن روزهایی که شما فرزندانتان را بزرگ کرده‌اید، سال‌های بسیاری گذشته است. قوانین رفتاری و اجتماعی تغییرات زیادی کرده است.

کودکان این روزها به تلویزیون، کامپیوتر، اینترنت و هزاران وسیله ارتباطی دیگر دسترسی دارند و بنابراین دیگر شما نمی‌توانید با بستن در منزل، از ذهن‌وفکرنوه‌تان در برابر موج اطلاعاتی که به او می‌رسد، محافظت کنید و یا به آن جهت دهید.

بنابراین می‌توانید با فرزندانتان در این مورد صحبت کنید و از راهکارها و پیشنهادهایی که آنها به شما می‌دهند، در طول ساعاتی از روز که نوه‌ها نزد شما می‌مانند، استفاده کنید. کتاب‌ها و برنامه‌های تلویزیونی نیز شما را در جریان جو و فرهنگ جاری جامعه قرار خواهند داد.

لوس کردن؛ هرگز

نوه‌هایتان را لوس نکنید. این چندان خوب نیست که نوه‌ها برای آمدن به منزل شما، لحظه‌شماری کنند به این دلیل که می‌دانند آنجا هرکاری دلشان خواست می‌توانند انجام دهند و هیچ قانون و باید و نبایدی وجود نخواهد داشت.
اگر پدرومادر کودک استفاده از وسیله‌ای را برایش ممنوع کرده است و یا به دلایلی ابزار یا وسیله‌ای را برایش خریداری نمی‌کند، این نشانه محبت نیست که به نوه‌تان اجازه دهید در منزل شما، قوانین تعیین شده از طرف پدرومادرش را زیر پا بگذارد و به عنوان مثال فیلم‌های خشن را تماشا کند و یا مثلا به گیم‌نت برود.

بدتر این است که شما دور از چشم والدین، ابزار و وسیله‌ای را که استفاده از آن برای کودک ممنوع شده است، برایش تهیه کنید. این کار نه تنها کودک را از کنترل فرزندانتان خارج خواهد کرد، بلکه کودک هم ادعا خواهد کرد هر روز چیزهای بیشتر و بیشتری را از شما بخواهد که تهیه بعضی از آنها از توان شما خارج است.

همواره تلاش کنید همسو با والدین و در تا‡یید گفتار و رفتار آنها با کودک رفتار کنید. البته شاید به نظر شما برخی نکات قابل تجدیدنظر باشد و یا براساس تجربیات خود، راهکار بهتری داشته باشید، در این موارد بهتر است وقتی نوه‌تان حضور ندارد، این مطلب را با فرزندتان در میان بگذارید و رفتار و گفتارتان را با هم هماهنگ کنید.

گاهی <نه> بگویید

شما به عنوان یک فرد سالمند به دوران آرامش خود رسیده‌اید، قرار نیست در این روزهایی که توانایی جسمی و حوصله شما به اندازه سال‌های پیش نیست، تمام مسئولیت نگهداری نوه‌ها را بر عهده بگیرید.

بدترین کار این است که برای مراقبت و نگهداری از نوه‌هایتان وقت معینی قایل شوید، ساعات مشخصی از روز و برای روزهای خاصی از هفته.

مطمئن باشید که اگر درباره توانایی‌های جسمی و نیازتان به آرامش با فرزندانتان صحبت کنید، آنها این حق را به شما خواهند داد.

دوران بازنشستگی و سالمندی، فرصتی برای شماست تا استراحت کنید، به مسافرت یا زیارت بروید و به کارهایی که به آن علاقه‌مندید مانند باغبانی یا مطالعه بپردازید. توجه کنید شما پرستار نوه‌هایتان نیستید.

بنابراین برای نگهداری از نوه‌ها برنامه‌ریزی داشته باشید بسیار خوب است که به فرزندانتان کمک کنید و باری از دوش آنها بردارید ولی این درست نیست که تمام وقت‌تان را به این کار اختصاص دهید. شما باید گاهی <نه> گفتن را یاد بگیرید.

با پدرومادر همسوشوید

ممکن است نظر شما درباره مسائل مختلف تربیتی، اخلاقی،... با فرزندانتان متفاوت باشد. این تفاوت به فاصله بین 2نسل برمی‌گردد. هنگامی که نوه‌ها را که از نسل سوم هستند به این مجموعه اضافه کنیم، مسئله باز هم دشوارتر خواهد شد. شاید شما از قوانینی پیروی کنید که فرزندانتان از آنها پیروی نمی‌کنند و برعکس.

بنابراین یک‌سری بایدهای بعدازظهر برای کودک، فردا صبح در منزل شما به نباید تبدیل می‌شود؛ نوه شما در این میان، در یک دوگانگی سرگردان خواهد ماند. این دوگانگی رفتاری و ارزشی، برای کودکان که در مراحل رشد اخلاقی و شخصیتی هستند، بسیار خطرناک است.

بنابراین تلاش کنید تا جایی‌که امکان دارد، خودتان را با قوانین و باید و نبایدهای منزل کودک هماهنگ کنید تا در روند تربیت کودک اختلالی به وجود نیاید.

بازی کردن با یک کوچولو

تماس با کودکان و افراد جوان برای سلامت روحی و جسمی شما بسیار خوب است. پذیرفتن مسئولیت نگهداری از نوه‌ها در ساعاتی از روز و یا روزهایی از هفته، احساس سودمندی در شما را تقویت خواهد کرد. صحبت کردن با نوه‌ها و انتقال اطلاعات و تجربه‌های اجتماعی و فرهنگی با آنها، حس احترام به نفس را در آنها ایجاد می‌کند.

شاید شما از نظر توان جسمی، نتوانید مثل کودک یا نوجوان تحرک و جنب‌وجوش داشته باشید ولی می‌توانید با پذیرفتن ناتوانی‌های طبیعی خود و به کاربردن توان‌مندی‌های موجود، افسردگی را از خودتان دور کنید.

بازی با نوه‌ها، نه تنها از نظر روانی شما را شاد و شاداب خواهد کرد، بلکه با انجام حرکت‌ها و ورزش‌های بسیار سبک، به سلامت جسمانی خود نیز کمک کرده‌اید.

نکته‌ای که باید به آن توجه کنید مشکلات عضلانی- اسکلتی شما در این دوران است که موجب می‌شود در حین بازی با نوه‌هایتان بیشتر مراقب خودتان باشید. در سنین بالا، پوکی استخوان به سراغ بسیاری از سالمندان می‌آید و احتمال آسیب و شکستگی استخوان‌هایتان در صورت ضربه وجود خواهد داشت.

همچنین هنگام بازی با نوه‌ها مراقب چشم‌هایتان باشید چون کودکان گاهی بدون توجه، اشیا را پرت می‌کنند و امکان آسیب به چشم‌هایتان وجود دارد.

همواره از نوه‌هایتان بخواهید، اسباب‌بازی‌هایشان را از کف اتاق جمع کنند، چون ضعف بینایی و یا لرزش‌های بدن شما حین راه رفتن، امکان زمین خوردن شما در صورت برخورد با این وسایل را افزایش می‌دهد.‌

گلرخ ثریا

منبع

ورزش و سالمندان

ورزش برای اکثر سالمندان بالای 65 سال، بی‌خطر است. حتی سالمندانی که از بیماری قلبی رنج می‌برند نیز با رعایت برخی شرایط می‌توانند ورزش کنند. همه می‌دانند که ورزش در بهبودی بسیاری از این بیماری‌ها موثر است. با این حال اگر شما مطمئن نیستید که ورزش برایتان مفید و بدون خطر است و یا اینکه ورزش نمی‌کنید چون می‌ترسید برایتان بد باشد، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

بسیاری از بیماران سالمند می‌خواهند بدانند که چگونه و از چه نوع ورزشی‌، باید شروع کنند. در شروع آنچه که مهم است این است که در درجه اول باید لباس و کفش مناسب ورزش بر تن و پا داشته باشید. بسیار مهم است که لباس راحت و اندازه باشد. کفش باید انحنای خوب برای نگهداری پا در موقعیت مناسب داشته باشد و در قسمت پاشنه پا، لائی مخصوص درون کفش را نسبتا کلفت انتخاب کنید، که جلوی ضربه و فشار را بر پاشنه پا بگیرد.

اگر تا به حال ورزش را آغاز نکرده‌اید بهتر است که آرام و آهسته ورزش کردن را آغاز کنید. و اکثرا با ورزش‌هایی شروع کنید که با انجام آن راحت‌تر هستید.

آرام‌آرام ورزش کردن را آغاز کنید. این سبب می‌شود که کمتر به خود آسیب بزنید و همین‌طور آرام ورزش کردن در ابتدای کار مانع بروز دردهای عضلانی اسکلتی می‌شود. به طور نمونه، راه رفتن یکی از بهترین ورزش‌هایی است که به ویژه برای آغاز کار بسیار ورزش خوبی است.

چندین نوع ورزش هستند که برای افراد سالمند بسیار سودمند: راه رفتن، شنا کردن، دوچرخه‌ سواری. اگر بتوانید به مدت 30 دقیقه ورزش‌های هوارسان را در بیشتر روزهای هفته و یا هر روز هفته انجام بدهید، بسیار سودمند خواهد بود. و همین طور ورزش وزنه‌برداری البته با وزنه‌های سبک، برای دو روز در هفته بسیار سودمند است.

قبل از هر ورزش به مدت 5 دقیقه بدن خود را گرم کنید. این کار، بدن را آماده ورزش خواهد کرد. آهسته راه رفتن و نرمش‌های سبک برای گرم شدن و آماده شدن بدن برای انجام ورزش روزانه خوب است و پس از تمام شدن ورزش نیز باید باز مدت 5 دقیقه نرمش سبک کنید و یا اینکه آهسته قدم بزنید. اگر در هوای گرم ورزش می‌کنید مدت زمان نرمش و یا آهسته راه رفتن را پس از تمام شدن ورزش روزانه اندکی بیشتر کنید.

به خاطر داشته باشید که ورزش فقط زمانی برای شما خوب خواهد بود که شما از نظر سلامت و تندرستی خودتان احساس خوبی داشته باشید. اگر پس از انجام ورزش احساس درد در عضلات و مفاصل خود کردید شاید به دلیل این باشد که یا زمان طولانی ورزش کرده‌اید و یا اینکه ورزشی سنگین‌تر از آنچه که برای شما مناسب است انجام داده‌اید در این مورد باید ورزشی سبک‌تر را جایگزین ورزش سنگین قبلی کنید و یا اینکه از مدت زمان ورزش بکاهید. و اگر این درد و ناراحتی بیش از یک دور باشد بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید.‌اگر نکات ایمنی را رعایت کنید، کهولت سن به تنهایی مانع ورزش نخواهد بود و برعکس بسیاری از ورزش‌های ویژه دوران سالمندی وجود دارند و در بهبود و پیشگیری از پیشرفت‌ بسیاری از بیماری‌ها نیز موثرند.

منبع

طب نوین سالمندان

ایران کشور جوانی است. عدد جوانان ما نسبت به کل جمعیت عدد بالا‌یی است و این را سال هاست که همه می دانند و تکرار هم می کنند، اما آیا ما همیشه جوان خواهیم ماند. و پیش بینی می‌شود که جمعیت سالمند کشور از حدود 7درصد کل جمعیت کشور در حال حاضر به 10/7 درصد در سال 1404 افزایش یابد.

آیا نباید برای سال‌های آینده فکری کرد؟ یکی از مشکلات سالمندان در داخل کشور این است که هیچ تختی در بیمارستان‌های دولتی به سالمندان اختصاص داده نشده است و سالمندان بیمار در بخش‌های مختلف ارتوپدی، داخلی، نورلوژی و قلب و عروق بستری می‌شوند.

این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان در هر بیمارستان عمومی بین 10 تا 20 تخت به سالمندان اختصاص یافته است.

مسئله دیگر طب سالمندی است. طب سالمندی در دنیا رشته‌ای محسوب می‌شود که با توجه به این تغییرات فیزیولوژیک در سالمندان برنامه بهداشتی و درمانی ویژه‌ای برای آنان ارائه می‌کند.

در ایران، پزشکان، بیماران سالخورده و دیگر گروه‌های سنی را در مطب معاینه و درمان می‌کنند، در حالی که در بسیاری از کشورها امر درمان بیمار سالمند برعهده گروهی از کارشناسان و پزشکان شامل متخصص تغذیه، گفتاردرمانی، مددکار اجتماعی، روان‌شناس، کار درمانگر، کارشناس فیزیولوژی، متخصص طب سالمندی و پزشک عمومی است.

نباید فراموش کرد بیماری در افراد سالمند چنانچه بدون تامین اجتماعی و بیمه باشد، موجب بروز مشکلا‌ت مادی و در پی آن مشکلا‌ت روحی و روانی در سالمندان می‌شود.

در طب نوین برای بیماران سالمند پس از معاینه به جای نسخه، برنامه درمانی تجویز می‌شود،‌ به این صورت که برای آنان پس از گذراندن مراحل حاد بیماری، در تخت‌های ویژه سالمندی در بیمارستان، برنامه فشرده‌ای مانند تغذیه، فیزیوتراپی خاص در سکته مغزی یا برنامه‌های روانپزشکی اجرا می‌شود.

از آنجا که جمعیت سالمندان کشور ما در حال افزایش است، باید برای تامین نیازهای آنان به ویژه مشکلات بهداشتی و درمانی، به صورت دقیق و با زمانبندی برنامه‌ریزی شود. با توجه به اینکه برخی از استان‌های کشورمان سالمند هستند و به تعبیر دیگر جمعیت سالمند بیشتری نسبت به سایر استان‌های کشور دارند،‌ هدف‌گذاری برای امور سالمندان باید صورت گیرد. براین اساس باید طرحی به منظور برنامه‌ریزی برای سالمندان در دراز مدت و طرحی به صورت اورژانسی تدوین شود.

براساس آیین نامه اجرایی قانون برنامه سوم توسعه ، سازمان بهزیستی کشور جهت مراقبت و نگهداری هر یک از سالمندان نیازمند در مراکز توانبخشی و نگهداری غیر دولتی می‌تواند تا 75 درصد هزینه سرانه تمام شده در بخش دولتی را بپردازد.‌

منبع

افسردگی در سالمندان

با توجه به افزایش سطح بهداشت عمومی و مراقبت‌های بهداشتی، در سال‌های اخیر طول عمر جمعیت جهان از جمله کشور ما رو به افزایش گذاشته و این بدان معنی است که جمعیت سالمند جهان، یعنی افراد بالا‌ی 65 سال، افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. این افزایش توجه بیشتری به مشکلات بهداشتی سالمندان چه از بعد جسمی و چه از بعد روانی را طلب می‌کند.

افسردگی بیماری است که بنا بر آمار جهانی در سال‌های نه چندان دور دومین علت ناتوانی بشر خواهد بود‌‌و مسلما جامعه سالمندان نیز از ابتلا به آن در امان نیست.

گر چه افزایش سن به تنهایی عاملی برای بروز افسردگی به شمار نمی‌آید اما از دست دادن عزیزان به ویژه همسر، دوری از فرزندان به‌ویژه در جوامع امروزی حتی در کشور ما که خانواده‌های گسترده جای خود را به خانواده‌های هسته‌ای داده‌اند، ابتلا به بیماری‌های جسمی مزمن، مصرف داروهای مختلف، افت قوای شناختی، همگی یک فرد سالمند را مستعد ابتلا به افسردگی می‌کند.

شایع‌ترین علایم افسردگی در سالمندان به شکل بی‌حالی، خستگی، عدم تمرکز، بی‌حوصلگی، دل و دماغ نداشتن، بیدار شدن مکرر از خواب، کاهش اشتها و دردهای جسمی است.

این بی‌تفاوتی و بی‌حوصلگی توام با بی‌توجهی به محیط گاهی چندان شدید می‌شود که اطرافیان تصور می‌کنند فرد دچار بیماری زوال عقل یا آلزایمر شده است.

بسیاری از سالمندان افسرده به جای اینکه از علایم روانی افسردگی شاکی باشند بیشتر شکایات جسمانی را مطرح می‌کنند که باعث مراجعات مکرر آنان به پزشکان مختلف و در صورت عدم تشخیص درست منجربه درمان‌های نابه‌جا می‌شود.
لا‌زم است به این نکته توجه شود که بیش از 80 درصد افراد بالای 65 سال دچار یک بیماری جسمی مزمن مثل آرتروز یا بیماری عروقی هستند. در این بیماران معاینات مکرر جسمی این اطمینان را به آنها می‌دهد که بیماری خطرناکی ندارند اما عموما می‌باید از روش‌های تشخیصی پرخطر احتراز کنند.

گفتن این نکته به بیماران که علایم آنها خیالی است نادرست است، باعث رنجش آنها می‌شود چرا که برای خودشان واقعی است.

درمان درد و رنج بیمار با درمان‌های روان‌شناختی چه دارو درمانی که باید شروع آن با دوز کم و تدریجی باشد و چه درمان‌های غیردارویی مانند روان درمانی است.در این مورد نقش خانواده، فرزندان و اطرافیان در فراهم کردن عزت نفس و درک این مهم که سالمندی مترادف معلولیت و وابستگی نیست، اهمیت ویژه‌ای دارد.

و نکته آخر اینکه اگر سالمند درد یا ناراحتی دارد باید به دنبال علت آن باشد و نباید فکر کند اینها خاصیت این دوران است و باید با کمک پزشکان و روان شناسان بر بیماری‌های جسمی و مشکلا‌ت روحی خود غلبه کند.‌

منبع

اضطراب، شایع ترین بیماری دوران کهولت

سلامتیران: بر اساس نتایج تحقیقات دانشمندان دانشگاه پترزبورگ، اختلالات اضطرابی شایع‌ترین بیماری روانی در افراد مسن است.

به نقل از فاکس نیوز، این دانشمندان معتقدند، اختلالات اضطرابی 7 درصد بیشتر از افسردگی سالمندان را مبتلا می‌کند و این اضطراب روی کیفیت زندگی آنها تاثیر زیادی می گذارد. به گفته این دانشمندان، افراد پیر در در مورد سلامت خود، مسائل اقتصادی، حوادث معمول زندگی و فعالیت هایشان در 6 ماه آینده بسیار نگرانند و این نگرانی ها فعالیت های روزمره آنها را محدود کرده و کیفیت خواب آنها را بدتر می‌کند. ترس و اختلالات وسواسی از دیگر دلایل اظطراب در افراد مسن است. درمان دارویی با داروهای کاهش دهنده اضطراب، بهبودی قابل توجهی در این بیماران ایجاد می کند.

منبع

آمار دقیقی از تعداد سالمندان کشور وجود ندارد

فارس: وزیر رفاه و تامین اجتماعی گفت: <حدس می‌زنیم که حدود 4 میلیون سالمند در کشور باشد که امسال با اجرای طرح سرشماری سراسری آمار دقیقی از سالمندان و وضعیت بیمه آنان به دست می آوریم.>

پرویز کاظمی آشتیانی در جلسه شورای عالی سالمندان، افزود: <بر اساس آماری که سازمان تامین اجتماعی از بازنشستگان اعلام کرده حدود یک میلیون و 100 هزار سالمند تحت پوشش این سازمان است، سازمان بازنشستگی کشوری نیز تعداد 700 هزار نفر را تحت پوشش دارد که به همین اساس حدس می زنیم بین 3/5 تا 4 میلیون نفر سالمند در کشور باشد.> وی ادامه داد: <موازی کاری و همپوشانی خدمات دولتی به سالمندان موجب ناهماهنگی در خدمات رسانی به آنان شده است که رفع این همپوشانی‌ها از اولویت‌های برنامه‌های وزارت رفاه و تامین اجتماعی است. >

گفتنی است تدوین پیش‌نویس منشور سالمندی و استخراج آمار و شرایط‌ ‌سالمندان در سرشماری امسال دومین جلسه شورای ملی سالمندان پس از دو‌ ‌سال در حالی برگزار شد که بر اساس مصوبه هئیت دولت در اردیبهشت 83 مقرر شده بود این‌ ‌شورا هر سه ماه یکبار تشکیل جلسه دهد و هر 6 ماه این جلسه با حضور ریاست جمهوری‌ ‌برگزار ‌شود‌.

ایران در حالی جوانی جمعیت را پشت سر می‌گذارد که سالمندی را پیش‌رو دارد و پیش‌ بینی می‌شود که جمعیت سالمند کشور‌ ‌از حدود 7 درصد کل جمعیت کشور در حال حاضر به 10/7 درصد در سال 1404 افزایش یابد. ‌

منبع

کاهش وزن در سالمندان موجب عملکرد بهتر آنان می شود

سلامتیران: نتایج تحقیقات دانشمندان دانشگاه واشنگتن سنت لوئیس حاکی است، کاهش وزن سالمندان موجب بهبود عملکرد جسمی و ضعف اخلاق درآنها می شود.

به گزارش رویترز، این دانشمندان با مطالعه بر روی 27 سالمند 60 تا 79 ساله و مقایسه تاثیر شرکت در جلسات کاهش وزن و آموزش ورزش در آنها دریافتند، عملکرد جسمی ، قدرت ماهیچه ، سرعت راه رفتن ، بردباری وتعادل کسانی که در جلسات کاهش وزن و آموزش حرکات ورزشی شرکت می کنند، نسبت به گروه شاهد به طور آشکاری بهبود می یابد.
از آنجایی که چاقی عامل اصلی کاهش فعالیت جسمی سالمندان است، سستی و تنبلی در این افراد می‌تواند منجر به فقدان استقلال آنها در جامعه شود.

منبع

سالمندی نه درد است ، نه بیماری

گفتگو با دکتر فریبا تیموری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی ایران

آخرین آمارها نشان می‌دهند، در ایران 7تا7/5 درصد جمعیت را سالمندان تشکیل می‌دهند و در بعضی استان‌های کشورمان نیز جمعیت سالمندان به 9 درصد کل جمعیت آن استان می‌رسد.

سالمندی بخشی از زندگی است که بسیاری از ما در حال سپری کردن آن هستیم یا آن‌را در آینده خواهیم گذراند. سالمندی مساوی با بیماری یا درد نیست و می‌توان از جوانی و میانسالی برای دوره سالمندی سالم، برنامه‌ریزی کرد. دکتر فریبا تیموری دیدگاه جدید و روشنی نسبت به سالمندی دارد. با او در خصوص همین دیدگاه و دیگر مسائل مربوط به سالمندی به گفتگو نشسته‌ایم.

‌خانم دکتر، به چه کسانی سالمندمی‌گویند؟

مرز سالمندی 65 سالگی است اما در ایران کسی که بالای 60 سال باشد، سالمند محسوب می‌شود.

آیا کشور ما، کشور سالمندی به شمار ‌می‌آید؟

آخرین آمارها نشان می‌دهند، در ایران 7تا7/5 درصد جمعیت را سالمندان تشکیل می‌دهند. در بعضی استان‌های کشورمان جمعیت سالمندان به 9 درصد کل جمعیت آن استان نیز می‌رسد. بر اساس تعریف سازمان ملل متحد، کشوری که بیش از 7 درصد کل جمعیتش سالمند باشند، کشور سالمندی به حساب می‌آید. بنابراین زنگ خطر برای ایران زده شده است. در 5 تا10 سال آینده ، جمعیت سالمند کشور افزایش می‌یابد و مسئله مهم ما، مسئله سالمندی خواهد بود، که البته دفتر سلامت سالمندان وزارت بهداشت در این زمینه فعالیت‌هایی را آغاز کرده است.

این جمعیت سالمند چه نیازهایی دارند؟

نیازهای سالمندان را در ایران و تمام جهان می‌توان به 3 گروه اصلی تقسیم کرد.

گروه اول نیازهای بهداشتی - درمانی هستند که شامل مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی از سالمندان است. گروه دوم نیازهای اجتماعی - اقتصادی مانند بیمه و حقوق بازنشستگی است که عدم توجه به آنها آرامش روحی، روانی و اجتماعی سالمند را مختل خواهد کرد و گروه سوم نیازهای روانی است.

سالمندان بیشتر با چه بیماری‌هایی دست به گریبانند؟

بیماری‌های قلبی -عروقی در بیشتر کشورهای جهان، مقام اول را دارند و پس از آن سالمندان بیشتر با انواع سرطان‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. در برخی از کشورها نیز ناتوانی‌های ناشی از حوادثی مانند زمین خوردن درمقام دوم پس از بیماری‌های قلبی - عروقی قرار می‌گیرند.

بیشترین حادثه‌ای که برای سالمندان ایران اتفاق می‌افتد، چیست ؟

شایع‌ترین حادثه‌ای که سالمندان ایرانی با آن مواجهند، زمین خوردن است. 19 تا26 درصد سالمندان در طی یک سال دچار نوعی حادثه می‌شوندکه نیازمند اقدام درمانی است. شایع‌ترین حادثه برای مردان سالمند شهری، حوادث رانندگی و درمیان زنان سالمند شهری، زمین خوردن است. سالمندان روستایی نیز بیشتر زمین می‌خورند که اکثر این زمین‌خوردگی‌ها باعث شکستگی استخوان می‌شود.

اتفاقا سئوالی که پرسیدید، سوال خوبی بود چون علا‌وه بر این آمارها، یک نکته مهم دیگر را هم باید همین‌جا اضافه کنم.‌اگر سالمندی به دلیل زمین خوردن به پزشک مراجعه‌کند، پزشک نباید فقط در پی درمان شکستگی و کوفتگی بدن او باشد، بلکه حتما باید درباره خصوصیات منزل سالمند سوال کند و توصیه‌های لازم را درباره یک منزل استاندارد برای سالمند به او گوشزد کند. در نیمی از موارد علت زمین خوردن سالمندان‌ ما، شرایط نامناسب محیط زندگیشان است که به دلیل نور ناکافی و یا فرشی که در جای نامناسب پهن شده است، موجبات زمین خوردن سالمند را فراهم می‌آورد.

خانم دکتر، از این آمارها که بگذریم، به نظر شما چه کم لطفی‌هایی به سالمندان می‌کنیم؟

اولین مسئله ، فقر آموزش است. پزشکان، پیراپزشکان،‌ پرستاران و بیمارستان‌ها که مسئولیت پرستاری از سالمندان بالای 65 سال را بر عهده دارند، همچنین افرادی که در مراکز نگهداری سالمندان فعالیت می‌کنند، به عنوان مراقب، مدیر و یا حتی آشپزی که در آن مجموعه به نوعی با سالمندان در ارتباط است، باید آموزش‌های خاصی ببینند. به عنوان مثال آشپز یک مرکز نگهداری سالمندان حتما باید بداند نیازهای تغذیه‌ای سالمندان متفاوت با افراد عادی است و با گذراندن دوره‌های آموزشی خاص، اطلاعات لازم درباره تغذیه سالمندان را کسب کند.

پزشکان هم باید با دیدی متفاوت از یک فرد بالغ به بیمار سالمندشان نگاه کنند. بیمار سالمند نیازمند یک بررسی جامع است. باید هم تغذیه، هم وضعیت روانی او چه از نظر افسردگی و چه از نظر اختلالات خواب را مورد بررسی قرار دهند. اگر سالمند به یک پزشک یا متخصص قلب مراجعه کند نباید فقط فشارخون او گرفته شود و فقط بیماری قلبی او مورد توجه و معاینه و درمان قرار گیرد. لازم است ارزیابی جامع در مورد سالمند انجام شود. این روشی است که در تمام دنیا، مفید شناخته شده است چون بیماری‌ها و مشکلات بعدی سالمند را با این روش می‌توان شناسایی کرد و از آن پیشگیری کرد. اگر بتوان این بیماری‌ها و مشکلات را قبل از اتفاق افتادن، شناسایی کرد، هم برای سالمند و هم برای افراد خانواده او ارزان‌تر خواهد بود تا اینکه مثلا به یک اختلال حافظه ساده در معاینات عمومی سالمند توجه نشود و بعد که این اختلال پیشرفت کرد و به آلزایمر تبدیل شد، در پی درمان آن باشیم و فشارهای مختلف آن را بر خانواده، تحمل کنیم.

خانم دکتر شما متخصص طب سالمندان هستید، ولی این تخصص در ایران چندان شناخته شده نیست. این طور نیست؟

تخصص طب سالمندان به تازگی وارد ایران شده است. این تخصص با اینکه با پیرترین گروه جامعه سروکار دارد ولی جوان‌ترین تخصص طب در دنیا ست. طولانی‌ترین سابقه را کشور انگلستان در این زمینه دارد. هرچند امریکا پیشرفته‌ترین امکانات و بخش‌های طب سالمندی را دارد. اما متخصصان طب سالمندی انگشت‌شمارند. البته افرادی نیز متخصص داخلی بوده‌اند که برای یک دوره فلوشیب یک ساله در دانشگاه‌های خارج از کشور، طب سالمندان را گذرانده‌اند. تاکنون حدود 400 پزشک عمومی و متخصص در دوره‌های کوتاه مدت طب سالمندی در مرکز تحقیقات سالمندی ایران آموزش دیده‌اند، وزارت بهداشت در آینده دوره تخصص طب سالمندان را برگزار خواهد کرد و همچنین واحدهای طب سالمندان در دروس دوره‌های پزشکی عمومی گنجانده‌ خواهد شد. طب سالمندان رشته‌ای از علم پزشکی است که به ارزیابی جامع سالمندی می‌پردازد و جامعه و محیط زندگی سالمند را جزء ارزیابی سالمند به حساب می‌آورد. متخصصان این طب کمتر نسخه درمانی می‌دهند و با پیشگیری از بیماری‌های سالمندان، درمان و توانبخشی سالمندان به ارزیابی این گروه از جامعه می‌پردازند. ویژگی خاص طب سالمندان این است که متخصص این طب حتما باید در یک تیم فعالیت کند و در کنار او فارماکولوژیست، دندانپزشک، متخصص تغذیه و غیره فعالیت کنند.

در 5 تا 10 سال آینده تعداد افراد بالا‌ی 60 سال کشور ما مساوی تعداد افراد زیر 5 سال خواهند بود ولی نتایج مطالعات وزارت بهداشت نشان می‌دهد در مقایسه با تعداد زیاد متخصصان کودکان ، متخصصان طب سالمند ما انگشت شمارند.

همه سالمندان باید به متخصص طب سالمندان مراجعه کنند یا فقط سالمندان خاصی که نیازهایی مانند توان‌بخشی دارند به متخصص سالمندان نیازمندند؟

مسلما همه سالمندان. سالمند سالم با متخصص طب سالمندان مشورت می‌کند تا چگونه سالم زندگی کند و چگونه دوره سالمندی‌اش را بگذراند؟ متخصصان طب سالمندان با انجام واکسیناسیون، توصیه‌های بهداشتی ، تغذیه‌ای ، حرکتی و محیطی از بسیاری از بیماری‌ها و حوادث دوره سالمندی پیشگیری می‌کنند. <سالمندی فعال و سالم> از اهداف سازمان بهداشت درمانی است.

برای آموزش پزشکان عمومی و سالمندان چه اقداماتی انجام شده است؟

در مرکز تحقیقات سالمندی ایران، دوره‌های آموزشی کوتاه مدتی برای پزشکان عمومی برگزار می‌شود و در آن اصول طب سالمندی به آنها آموزش داده می‌شود. البته خود سالمندان اولین کسانی هستند که باید درباره حفظ سلامت خودشان آموزش ببینند. سالمندان باید یاد بگیرند که چگونه از خودشان مراقبت کنند تا بیمار نشوند و باید این مراقبت از خود را ازمیانسالی آغاز کنند تا در سالمندی، سالمند سالمی باشند. در درجات بعدی، افراد خانواده سالمند هستند که باید نحوه نگهداری و مراقبت درست از سالمندشان را یاد بگیرند. حتی کسانی‌که از طرف شرکت‌های نگهداری و مراقبت از سالمندان به منازل فرستاده‌می‌شوند، اگر آموزش‌های کوتاه دو هفته‌ای ببینند نحوه برخوردشان با سالمند متفاوت خواهد بود.

بنابراین نگهداری و مراقبت از سالمندان یک کار گروهی است، این طور نیست؟

سالمندی در دنیا به صورت <کار گروهی > خدمات‌رسانی می‌شود. حداقل تعدادی که در این گروه مشغول به فعالیت هستند شامل پزشک، پرستار، فیزیوتراپ و مددکار اجتماعی است. به این ترتیب به نیازهای بهداشتی - درمانی، اجتماعی - اقتصادی و روانی سالمند به صورت جامع نگاه می‌کنیم وهیچ یک از نیازهای این گروه از قلم نمی‌افتد. سالمندان باید خودشان نیز به این نکته توجه کنند که فقط برای گرفتن یک نسخه به پزشک مراجعه نکنند بلکه تمام مشکلاتشان را با پزشک در میان بگذارند.

آیا به نظر شما در کشور ما خدمات‌رسانی به سالمندان مطلوب و مناسب است؟

متاسفانه در ایران، خدمات‌رسانی به سالمندان کم است چون در ایران کلینیک‌های تخصصی طب سالمندی نداریم. در بیمارستان‌های ما بخش سالمندان وجود ندارد و اصلا ما نیروی انسانی آموزش دیده برای خدمات‌رسانی به سالمندان را نداریم. البته تخصص طب سالمندان در ایران و در دنیا بسیار جوان است. در این راستا، زیر نظر مرکز تحقیقات سالمندی ایران در بیمارستان روفیده تهران واقع در منطقه قیطریه، کلینیک سرپایی سالمندی دایره شده است که در آن گروهی متشکل از متخصص طب سالمندی، متخصص قلب، روانپزشک، مددکاراجتماعی و متخصص تغذیه به صورت یک تیم، در خدمت سالمندان هستند و قرار است یک بیمارستان سالمندان که دارای 20 تا 30 تخت خواب است در آینده دایر شود و سالمندانی که دوره حاد بیماریشان را گذرانده‌اند، به این بخش منتقل خواهند شد. به عنوان مثال سالمندی که دوره حاد پس از سکته مغزی را پشت سر گذاشته است، به جای رفتن به منزل به این بخش منتقل می‌شود تا در این بخش خدمات توان بخشی فشرده به وی ارائه شده، دستورات تغذیه‌ای لازم داده شود و برای جلوگیری از افسردگی او در آینده تحت نظر یک روان‌ شناس قرار گیرد. سالمندان پس از گذران دوره حاد بیماری حداکثر 3 ماه در این بیمارستان بستری خواهند شد و با سلامت کامل مرخص می‌شوند. به این ترتیب سالمند پس از بیرون آمدن از بیمارستان به کسی وابسته نیست و خودش می‌تواند فعالیت‌های روزمره‌اش را انجام دهد.

با توجه به این نیازهایی که شما اشاره کردید، در ایران چه اقداماتی برای رفع این نیازها انجام شده است؟
در سال‌های اخیر با مسئله سالمندی به صورت جدی برخورد می‌شود و از جمله این اقدامات تشکیل <شورای ملی سالمندان> است. وزیر رفاه رئیس این شوراست و وزارت بهداشت و مسکن در این شورا نماینده دارند. دبیر شورا رئیس سازمان بهزیستی است و نمایندگان دیگری از طرف سازمان تامین اجتماعی و سازمان مدیریت در این شورا حضور دارند. 3 نفر از اعضاء هیئت علمی دانشگاه نیز از اعضا این شورا هستند. شورای ملی سالمندان مرکب از 5 کمیته آموزش، پژوهش،‌ بهداشت و درمان، رفاه و خدمات اجتماعی و ورزش است. در جلسات منظم این شورا، مسائل مختلف سالمندان مطرح شده و کارشناسی می‌شود. سپس راهکارهایی برای رفع این نیازها اندیشیده شده و با ابلاغ توسط وزیر رفاه به ارگان‌های مختلف‌، به صورت عملی و کاربردی، نیازهای سالمندان برطرف می‌شود.

به عنوان آخرین سوال، اگر بخواهید یک توصیه به سالمندان و یک توصیه به اطرافیان سالمندان داشته باشید، آن توصیه چیست؟

اگر سالمندان آموزش ببینند که خودشان مراقب خودشان باشند، قدمی مهم در حفظ سلامتشان برداشته‌اند. سالمندی مساوی بیماری نیست. اگر سالمند دست یا پایش درد می‌کند، علتش سالمندی نیست بلکه علتی دارد که باید آن را بررسی و برطرف کرد. سالمندانی که با معاینات روتین سالمندی 5 ارگان بدنشان را چک کنند، سالمندان سالمی خواهند بود. این 5 ارگان شامل بینایی، شنوایی، تعادل (اسکلتی- عضلانی- عصبی)،‌ بهداشت دهان و دندان برای تغذیه سالم و سیستم مغزی و حافظه است. فرزندان نیز باید به این نکته توجه کنند که اگر پدر و مادر سالمندشان دچار درد و ناراحتی می‌شود،‌علتش سالمندی نیست بلکه دلیل دیگری دارد که باید با کمک پزشک آن را شناسایی و برطرف کرد.

درباره مرکز تحقیقات سالمندی ایران

مرکز تحقیقات سالمندی ایران، تنها مرکز تحقیقات سالمندی در ایران است که توسط وزارت بهداشت تصویب شده است. حوزه فعالیت این مرکز در 3 حیطه آموزش، پژوهش و خدمات است. این مرکز به صورت عمده بر تحقیقات کاربردی در زمینه سالمندی تمرکز دارد تا با توجه به شرایط فرهنگی، اعتقادی، مذهبی، اجتماعی و اقتصادی جامعه ایرانی، نیازهای سالمندان را شناسایی کرده و متناسب با آن خدمات مناسب را برای پاسخگویی نیازها به ارگان‌های اجرایی معرفی کنند. تمام پژوهشگران دانشگاه‌های کشور که علاقه‌مند به مطالعه و تحقیق درباره سالمندی هستند می‌توانند با این مرکز در تماس بوده و از اطلا‌عات و خدمات وحمایت‌های این مرکز بهره‌مند شوند.<شورای سلامت سالمندان> وزارت بهداشت نیزدر این زمینه فعالیت دارد.

گفت و گو از ؛ گلرخ ثریا

منبع

سالمندی و سلامت

معمولا سالمند به کسی گفته می‌شود که سن 65 سالگی را پشت‌سر گذاشته باشد. میزان سالمندی نه تنها در جهان بلکه در ایران روند افزایشی دارد. در کشورهای آلمان، آمریکا، ژاپن، سوئد و انگلستان در فواصل سال‌های 1980 تا 2000 میلادی این افزایش از رشد چشم‌گیر تقریبی 15 درصد برخودار بوده است. در ایران میزان تقریبی این گروه به بیش از 10 درصد جامعه می‌رسد که گرچه نسبت به گروه‌های سنی کمتر از 30 سال خیلی کمتر است ولی نسبت به 20 سال مشابه در کشورهای فوق‌الذکر از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. پدیده سالمندی، تغییرات متفاوتی را در اجزا آناتومیکی، عصبی و عملکردی بدن به دنبال دارد. در اثر گذر زمان معمولا‌ اجزا بافت عضلات دچار کاهش انقباض و انبساط، کاهش عملکرد در واحد سلولی و کاهش سوخت و ساز می‌شوند. تاندون‌های عضلات نیز شل‌تر شده و اتصال عضلات را به استخوان‌‌ها و مفاصل ضعیف‌تر می‌کند. بافت‌های موجود در ساختار مفاصل دچار کاهش قدرت ارتجاعی شده و قدرت چرخشآنها به سبب کاهش مایعات روان‌کننده کم می‌شود. اتصال عضلات به بافت‌های همجوار خود از قبیل بافت‌های چربی و بافت‌های زیر جلدی ضعیف شده و سبب ضعف‌ اتصالی در واحدهای بافتی مجزا در ساختمان استخوان‌ها، عضلات و پوست موجب می‌شود.

شروع و سرعت این روند در افراد مختلف دنیا با توجه به تفاوت‌های جغرافیائی، وراثتی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تغذیه‌ای آنها متفاوت است و بالاخره در همه انسان‌ها با تفاوتی از شدت و ضعف در مقطعی از سن و سال،‌ دیر یا زود رخ می‌دهد. پژوهش‌های متعددی از مراکز متعدد تخصصی جهان گواه این است که با رعایت اصولی چند، می‌توان از عوارض متعدد ویژه دوران سالمندی از قبیل افزایش وزن، دردهای مفاصل، اختلالات تغذیه، اختلالات خواب، اختلالات شاخص‌های زمینه‌ای <سلامت> در <سالمندی> را کاهش داد. بررسی و معاینات عمومی سالانه سالمند برای بررسی <سلامت> هر چه بیشتر مورد تاکید است. بررسی فشار خون، قندخون، چربی خون، هورمون‌‌های خونی و در صورت صلاحدید پزشک، بررسی سایر شاخص‌های تخصصی دیگر در پرونده <سلامت> سالمند، از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. با نظارت پزشک، انجام فعالیت‌های ورزشی مناسب و دایم می‌تواند سبب کاهش عوامل خطرناک سلامت در دوران سالمندی شود. چه بسا ورزش مستمر و دایم نیم‌ساعته در روز، سبب کاهش چشم‌گیر وزن بدن و طبیعتا کاهش چشم‌گیر فشارخون، قندخون و کلسترول مضر خونی سالمند شود که در این خصوص نیاز سالمند به مصرف خیلی از داروهای شیمیایی که معمولا دارای عوارض جانبی ناخواسته‌ای نیز هستند، کاهش پیدا کند و یا حتی قطع شود. رعایت تغذیه مناسب در دوران سالمندی به همراه رعایت نکات فوق، تاثیر ارزشمندی را در ارتقا‌ <سلامت> سالمند به دنبال دارد. مصرف منابع گوشت سفید، مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه، غذاهای کم‌نمک، کم شیرینی و کم چرب به ویژه چربی‌های مضر می‌تواند در تنظیم بسیاری از شاخص‌های سلامت سالمند دخیل باشد. با انجام فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی شخصی به همراه فعالیت‌های ورزشی مناسب و توام با تغذیه‌ای سالم، می‌توان دوران تجربه‌دار سالمندی را به بهترین دوران زندگی خود تبدیل کرد.‌

منبع