پدربزرگها و مادربزرگها دوست دارند و گاهی مجبورند ساعات زیادی با نوههایشان تنها باشند و از آنها مراقبت کنند.
حتما قبول دارید که ارتباط بین نوهها و پدربزرگ و مادربزرگ، ارتباطی بسیار صمیمی و نزدیک است.
پدرومادرهای دیروز، نوهها را بخشی از وجود خودشان میدانند و به همین دلیل از صمیم قلب آنها را دوست دارند و با رضایت خاطر از آنها مراقبت میکنند. اگر فرزندان شما مجبورند بخش عمدهای از روز را در محل کار خود سپری کنند، با سپردن فرزندانشان به شما، اطمینان خاطر دارند که کودکان در محیط خانواده و تحت نظارت شما در امنیت هستند.
پدرومادر نقش مهمی در زندگی کودک بر عهده دارند و بسیاری از اطلاعات از شناختن رنگها گرفته تا آموزش قوانین اخلاقی و اجتماعی را باید پابهپای کودک به او آموزش دهند.
پدران و مادرانی که صبح تا بعدازظهر در محل کارشان حضور دارند و بعدازظهرها با وجود خستگی حاصل از کار، ساعات کمی را بهمنظور وقت گذاشتن برای کودکان در اختیار دارند، نقش شما را در مراقبت از نوهها پررنگتر میکنند. در حقیقت بخشی مهم از آموزش و تربیت کودک به شما واگذار خواهد شد.
ذهنرا باید شست
از آن روزهایی که شما فرزندانتان را بزرگ کردهاید، سالهای بسیاری گذشته است. قوانین رفتاری و اجتماعی تغییرات زیادی کرده است.
کودکان این روزها به تلویزیون، کامپیوتر، اینترنت و هزاران وسیله ارتباطی دیگر دسترسی دارند و بنابراین دیگر شما نمیتوانید با بستن در منزل، از ذهنوفکرنوهتان در برابر موج اطلاعاتی که به او میرسد، محافظت کنید و یا به آن جهت دهید.
بنابراین میتوانید با فرزندانتان در این مورد صحبت کنید و از راهکارها و پیشنهادهایی که آنها به شما میدهند، در طول ساعاتی از روز که نوهها نزد شما میمانند، استفاده کنید. کتابها و برنامههای تلویزیونی نیز شما را در جریان جو و فرهنگ جاری جامعه قرار خواهند داد.
لوس کردن؛ هرگز
نوههایتان را لوس نکنید. این چندان خوب نیست که نوهها برای آمدن به منزل شما، لحظهشماری کنند به این دلیل که میدانند آنجا هرکاری دلشان خواست میتوانند انجام دهند و هیچ قانون و باید و نبایدی وجود نخواهد داشت.
اگر پدرومادر کودک استفاده از وسیلهای را برایش ممنوع کرده است و یا به دلایلی ابزار یا وسیلهای را برایش خریداری نمیکند، این نشانه محبت نیست که به نوهتان اجازه دهید در منزل شما، قوانین تعیین شده از طرف پدرومادرش را زیر پا بگذارد و به عنوان مثال فیلمهای خشن را تماشا کند و یا مثلا به گیمنت برود.
بدتر این است که شما دور از چشم والدین، ابزار و وسیلهای را که استفاده از آن برای کودک ممنوع شده است، برایش تهیه کنید. این کار نه تنها کودک را از کنترل فرزندانتان خارج خواهد کرد، بلکه کودک هم ادعا خواهد کرد هر روز چیزهای بیشتر و بیشتری را از شما بخواهد که تهیه بعضی از آنها از توان شما خارج است.
همواره تلاش کنید همسو با والدین و در تا‡یید گفتار و رفتار آنها با کودک رفتار کنید. البته شاید به نظر شما برخی نکات قابل تجدیدنظر باشد و یا براساس تجربیات خود، راهکار بهتری داشته باشید، در این موارد بهتر است وقتی نوهتان حضور ندارد، این مطلب را با فرزندتان در میان بگذارید و رفتار و گفتارتان را با هم هماهنگ کنید.
گاهی <نه> بگویید
شما به عنوان یک فرد سالمند به دوران آرامش خود رسیدهاید، قرار نیست در این روزهایی که توانایی جسمی و حوصله شما به اندازه سالهای پیش نیست، تمام مسئولیت نگهداری نوهها را بر عهده بگیرید.
بدترین کار این است که برای مراقبت و نگهداری از نوههایتان وقت معینی قایل شوید، ساعات مشخصی از روز و برای روزهای خاصی از هفته.
مطمئن باشید که اگر درباره تواناییهای جسمی و نیازتان به آرامش با فرزندانتان صحبت کنید، آنها این حق را به شما خواهند داد.
دوران بازنشستگی و سالمندی، فرصتی برای شماست تا استراحت کنید، به مسافرت یا زیارت بروید و به کارهایی که به آن علاقهمندید مانند باغبانی یا مطالعه بپردازید. توجه کنید شما پرستار نوههایتان نیستید.
بنابراین برای نگهداری از نوهها برنامهریزی داشته باشید بسیار خوب است که به فرزندانتان کمک کنید و باری از دوش آنها بردارید ولی این درست نیست که تمام وقتتان را به این کار اختصاص دهید. شما باید گاهی <نه> گفتن را یاد بگیرید.
با پدرومادر همسوشوید
ممکن است نظر شما درباره مسائل مختلف تربیتی، اخلاقی،... با فرزندانتان متفاوت باشد. این تفاوت به فاصله بین 2نسل برمیگردد. هنگامی که نوهها را که از نسل سوم هستند به این مجموعه اضافه کنیم، مسئله باز هم دشوارتر خواهد شد. شاید شما از قوانینی پیروی کنید که فرزندانتان از آنها پیروی نمیکنند و برعکس.
بنابراین یکسری بایدهای بعدازظهر برای کودک، فردا صبح در منزل شما به نباید تبدیل میشود؛ نوه شما در این میان، در یک دوگانگی سرگردان خواهد ماند. این دوگانگی رفتاری و ارزشی، برای کودکان که در مراحل رشد اخلاقی و شخصیتی هستند، بسیار خطرناک است.
بنابراین تلاش کنید تا جاییکه امکان دارد، خودتان را با قوانین و باید و نبایدهای منزل کودک هماهنگ کنید تا در روند تربیت کودک اختلالی به وجود نیاید.
بازی کردن با یک کوچولو
تماس با کودکان و افراد جوان برای سلامت روحی و جسمی شما بسیار خوب است. پذیرفتن مسئولیت نگهداری از نوهها در ساعاتی از روز و یا روزهایی از هفته، احساس سودمندی در شما را تقویت خواهد کرد. صحبت کردن با نوهها و انتقال اطلاعات و تجربههای اجتماعی و فرهنگی با آنها، حس احترام به نفس را در آنها ایجاد میکند.
شاید شما از نظر توان جسمی، نتوانید مثل کودک یا نوجوان تحرک و جنبوجوش داشته باشید ولی میتوانید با پذیرفتن ناتوانیهای طبیعی خود و به کاربردن توانمندیهای موجود، افسردگی را از خودتان دور کنید.
بازی با نوهها، نه تنها از نظر روانی شما را شاد و شاداب خواهد کرد، بلکه با انجام حرکتها و ورزشهای بسیار سبک، به سلامت جسمانی خود نیز کمک کردهاید.
نکتهای که باید به آن توجه کنید مشکلات عضلانی- اسکلتی شما در این دوران است که موجب میشود در حین بازی با نوههایتان بیشتر مراقب خودتان باشید. در سنین بالا، پوکی استخوان به سراغ بسیاری از سالمندان میآید و احتمال آسیب و شکستگی استخوانهایتان در صورت ضربه وجود خواهد داشت.
همچنین هنگام بازی با نوهها مراقب چشمهایتان باشید چون کودکان گاهی بدون توجه، اشیا را پرت میکنند و امکان آسیب به چشمهایتان وجود دارد.
همواره از نوههایتان بخواهید، اسباببازیهایشان را از کف اتاق جمع کنند، چون ضعف بینایی و یا لرزشهای بدن شما حین راه رفتن، امکان زمین خوردن شما در صورت برخورد با این وسایل را افزایش میدهد.
گلرخ ثریا
ورزش برای اکثر سالمندان بالای 65 سال، بیخطر است. حتی سالمندانی که از بیماری قلبی رنج میبرند نیز با رعایت برخی شرایط میتوانند ورزش کنند. همه میدانند که ورزش در بهبودی بسیاری از این بیماریها موثر است. با این حال اگر شما مطمئن نیستید که ورزش برایتان مفید و بدون خطر است و یا اینکه ورزش نمیکنید چون میترسید برایتان بد باشد، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
بسیاری از بیماران سالمند میخواهند بدانند که چگونه و از چه نوع ورزشی، باید شروع کنند. در شروع آنچه که مهم است این است که در درجه اول باید لباس و کفش مناسب ورزش بر تن و پا داشته باشید. بسیار مهم است که لباس راحت و اندازه باشد. کفش باید انحنای خوب برای نگهداری پا در موقعیت مناسب داشته باشد و در قسمت پاشنه پا، لائی مخصوص درون کفش را نسبتا کلفت انتخاب کنید، که جلوی ضربه و فشار را بر پاشنه پا بگیرد.
اگر تا به حال ورزش را آغاز نکردهاید بهتر است که آرام و آهسته ورزش کردن را آغاز کنید. و اکثرا با ورزشهایی شروع کنید که با انجام آن راحتتر هستید.
آرامآرام ورزش کردن را آغاز کنید. این سبب میشود که کمتر به خود آسیب بزنید و همینطور آرام ورزش کردن در ابتدای کار مانع بروز دردهای عضلانی اسکلتی میشود. به طور نمونه، راه رفتن یکی از بهترین ورزشهایی است که به ویژه برای آغاز کار بسیار ورزش خوبی است.
چندین نوع ورزش هستند که برای افراد سالمند بسیار سودمند: راه رفتن، شنا کردن، دوچرخه سواری. اگر بتوانید به مدت 30 دقیقه ورزشهای هوارسان را در بیشتر روزهای هفته و یا هر روز هفته انجام بدهید، بسیار سودمند خواهد بود. و همین طور ورزش وزنهبرداری البته با وزنههای سبک، برای دو روز در هفته بسیار سودمند است.
قبل از هر ورزش به مدت 5 دقیقه بدن خود را گرم کنید. این کار، بدن را آماده ورزش خواهد کرد. آهسته راه رفتن و نرمشهای سبک برای گرم شدن و آماده شدن بدن برای انجام ورزش روزانه خوب است و پس از تمام شدن ورزش نیز باید باز مدت 5 دقیقه نرمش سبک کنید و یا اینکه آهسته قدم بزنید. اگر در هوای گرم ورزش میکنید مدت زمان نرمش و یا آهسته راه رفتن را پس از تمام شدن ورزش روزانه اندکی بیشتر کنید.
به خاطر داشته باشید که ورزش فقط زمانی برای شما خوب خواهد بود که شما از نظر سلامت و تندرستی خودتان احساس خوبی داشته باشید. اگر پس از انجام ورزش احساس درد در عضلات و مفاصل خود کردید شاید به دلیل این باشد که یا زمان طولانی ورزش کردهاید و یا اینکه ورزشی سنگینتر از آنچه که برای شما مناسب است انجام دادهاید در این مورد باید ورزشی سبکتر را جایگزین ورزش سنگین قبلی کنید و یا اینکه از مدت زمان ورزش بکاهید. و اگر این درد و ناراحتی بیش از یک دور باشد بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید.اگر نکات ایمنی را رعایت کنید، کهولت سن به تنهایی مانع ورزش نخواهد بود و برعکس بسیاری از ورزشهای ویژه دوران سالمندی وجود دارند و در بهبود و پیشگیری از پیشرفت بسیاری از بیماریها نیز موثرند.
ایران کشور جوانی است. عدد جوانان ما نسبت به کل جمعیت عدد بالایی است و این را سال هاست که همه می دانند و تکرار هم می کنند، اما آیا ما همیشه جوان خواهیم ماند. و پیش بینی میشود که جمعیت سالمند کشور از حدود 7درصد کل جمعیت کشور در حال حاضر به 10/7 درصد در سال 1404 افزایش یابد.
آیا نباید برای سالهای آینده فکری کرد؟ یکی از مشکلات سالمندان در داخل کشور این است که هیچ تختی در بیمارستانهای دولتی به سالمندان اختصاص داده نشده است و سالمندان بیمار در بخشهای مختلف ارتوپدی، داخلی، نورلوژی و قلب و عروق بستری میشوند.
این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان در هر بیمارستان عمومی بین 10 تا 20 تخت به سالمندان اختصاص یافته است.
مسئله دیگر طب سالمندی است. طب سالمندی در دنیا رشتهای محسوب میشود که با توجه به این تغییرات فیزیولوژیک در سالمندان برنامه بهداشتی و درمانی ویژهای برای آنان ارائه میکند.
در ایران، پزشکان، بیماران سالخورده و دیگر گروههای سنی را در مطب معاینه و درمان میکنند، در حالی که در بسیاری از کشورها امر درمان بیمار سالمند برعهده گروهی از کارشناسان و پزشکان شامل متخصص تغذیه، گفتاردرمانی، مددکار اجتماعی، روانشناس، کار درمانگر، کارشناس فیزیولوژی، متخصص طب سالمندی و پزشک عمومی است.
نباید فراموش کرد بیماری در افراد سالمند چنانچه بدون تامین اجتماعی و بیمه باشد، موجب بروز مشکلات مادی و در پی آن مشکلات روحی و روانی در سالمندان میشود.
در طب نوین برای بیماران سالمند پس از معاینه به جای نسخه، برنامه درمانی تجویز میشود، به این صورت که برای آنان پس از گذراندن مراحل حاد بیماری، در تختهای ویژه سالمندی در بیمارستان، برنامه فشردهای مانند تغذیه، فیزیوتراپی خاص در سکته مغزی یا برنامههای روانپزشکی اجرا میشود.
از آنجا که جمعیت سالمندان کشور ما در حال افزایش است، باید برای تامین نیازهای آنان به ویژه مشکلات بهداشتی و درمانی، به صورت دقیق و با زمانبندی برنامهریزی شود. با توجه به اینکه برخی از استانهای کشورمان سالمند هستند و به تعبیر دیگر جمعیت سالمند بیشتری نسبت به سایر استانهای کشور دارند، هدفگذاری برای امور سالمندان باید صورت گیرد. براین اساس باید طرحی به منظور برنامهریزی برای سالمندان در دراز مدت و طرحی به صورت اورژانسی تدوین شود.
براساس آیین نامه اجرایی قانون برنامه سوم توسعه ، سازمان بهزیستی کشور جهت مراقبت و نگهداری هر یک از سالمندان نیازمند در مراکز توانبخشی و نگهداری غیر دولتی میتواند تا 75 درصد هزینه سرانه تمام شده در بخش دولتی را بپردازد.
با توجه به افزایش سطح بهداشت عمومی و مراقبتهای بهداشتی، در سالهای اخیر طول عمر جمعیت جهان از جمله کشور ما رو به افزایش گذاشته و این بدان معنی است که جمعیت سالمند جهان، یعنی افراد بالای 65 سال، افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. این افزایش توجه بیشتری به مشکلات بهداشتی سالمندان چه از بعد جسمی و چه از بعد روانی را طلب میکند.
افسردگی بیماری است که بنا بر آمار جهانی در سالهای نه چندان دور دومین علت ناتوانی بشر خواهد بودو مسلما جامعه سالمندان نیز از ابتلا به آن در امان نیست.
گر چه افزایش سن به تنهایی عاملی برای بروز افسردگی به شمار نمیآید اما از دست دادن عزیزان به ویژه همسر، دوری از فرزندان بهویژه در جوامع امروزی حتی در کشور ما که خانوادههای گسترده جای خود را به خانوادههای هستهای دادهاند، ابتلا به بیماریهای جسمی مزمن، مصرف داروهای مختلف، افت قوای شناختی، همگی یک فرد سالمند را مستعد ابتلا به افسردگی میکند.
شایعترین علایم افسردگی در سالمندان به شکل بیحالی، خستگی، عدم تمرکز، بیحوصلگی، دل و دماغ نداشتن، بیدار شدن مکرر از خواب، کاهش اشتها و دردهای جسمی است.
این بیتفاوتی و بیحوصلگی توام با بیتوجهی به محیط گاهی چندان شدید میشود که اطرافیان تصور میکنند فرد دچار بیماری زوال عقل یا آلزایمر شده است.
بسیاری از سالمندان افسرده به جای اینکه از علایم روانی افسردگی شاکی باشند بیشتر شکایات جسمانی را مطرح میکنند که باعث مراجعات مکرر آنان به پزشکان مختلف و در صورت عدم تشخیص درست منجربه درمانهای نابهجا میشود.
لازم است به این نکته توجه شود که بیش از 80 درصد افراد بالای 65 سال دچار یک بیماری جسمی مزمن مثل آرتروز یا بیماری عروقی هستند. در این بیماران معاینات مکرر جسمی این اطمینان را به آنها میدهد که بیماری خطرناکی ندارند اما عموما میباید از روشهای تشخیصی پرخطر احتراز کنند.
گفتن این نکته به بیماران که علایم آنها خیالی است نادرست است، باعث رنجش آنها میشود چرا که برای خودشان واقعی است.
درمان درد و رنج بیمار با درمانهای روانشناختی چه دارو درمانی که باید شروع آن با دوز کم و تدریجی باشد و چه درمانهای غیردارویی مانند روان درمانی است.در این مورد نقش خانواده، فرزندان و اطرافیان در فراهم کردن عزت نفس و درک این مهم که سالمندی مترادف معلولیت و وابستگی نیست، اهمیت ویژهای دارد.
و نکته آخر اینکه اگر سالمند درد یا ناراحتی دارد باید به دنبال علت آن باشد و نباید فکر کند اینها خاصیت این دوران است و باید با کمک پزشکان و روان شناسان بر بیماریهای جسمی و مشکلات روحی خود غلبه کند.