تحقیقات دانشمندان هلندی نشان داد، مصرف “اسید فولیک” میتواند حافظه و توان مغزی افراد پیر را تقویت کند. به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل ازبی بی سی ، بر اساس این تحقیق، توانایی ذهنی مردان و زنان ۵۰تا ۷۰سالهای که بطور روزانه از اسید فولیک استفاده می‌کردند، مشابه افراد پنج سال جوانتر، است.
به گفته کارشناسان با این حال مصرف زیاد اسید فولیک میتواند تاثیرات ویتامین B12را در افراد مسن از بین ببرد.
کمبود B12در بدن، موجب بروز بیماریهایی در سیستم عصبی میشود.
به گفته دانشمندان، مصرف اسید فولیک همچنین موجب کاهش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی در افراد مسن میشود.
در این تحقیقات که نتایج آن در مجله “لانست” به چاپ رسیده، آمده است: مصرف اسید فولیک موجب کاهش چشمگیر سطح ماده “هوموسیستئین” در خون می شود که این ماده با بیماریهای قلبی و کاهش حافظه مرتبط است.
سبزیجات سبز رنگ، منابع غنی اسید فولیک و گوشت و تخم مرغ نیز حاوی مقادیر زیادی B12هستند.
جمعیت سالمند بالای 65 سال در دنیا در سال 2030 به 973 میلیون نفر خواهد رسید و در سال 2050 نیز 20 درصد کل جمعیت دنیا را شامل خواهد شد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از ایسنا ، دکتر مصطفی داستانی متخصص قلب و عروق افزود: البته این نسبت افزایش در کشورهای در حال توسعه شیب تندتری دارد و نیز نسبت زنان در این جمعیت بیش از مردان خواهد بود.
این متخصص با اعلام این که بیماری عروق کرونر قلب عامل اصلی مرگ و میر در سنین بالاتر از 65 سال است، عنوان داشت: نکته جالب این است که برخلاف سنین میانسالی میزان بروز بیماری های ایسکمیک قلبی در زنان برابر مردان است و حتی در سنین بیش از 80 سال میزان سکته قلبی درزنان بیشتر از مردان گزارش شده است.
وی ادامه داد : به طور کل 80 درصد تمامی موارد مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی عروقی در سنین بیش از 65 سال اتفاق می افتد.
دکتر داستانی با اشاره به اینکه عاملی که باعث پیچیده تر شدن درمان و اداره این بیماران در سنین پس از 65 سال است ابتلای اکثرا آنها به بیماری های مزمن دیگر است، افزود: به نحوی که 80 درصد افراد در سن بیش از 65 سال حداقل یک بیماری مزمن و نیمی از موارد حداقل دو بیماری مزمن دارند.
وی روماتیسم مفصلی، دیابت و آلزایمر را از دیگر بیماریهای شایع دوران سالمندی دانست و تصریح کرد: آنچه باعث این تغییرات در سنین سالمندی می شود، عملکرد متفاوت قلبی، حجم کاهش یافته عضله، درمان های متفاوت انقباض و انبساط نسبت به سنین میانسالی، تغییرات متعدد و با اهمیت در سطح مولکولی و پاسخ های کاهش یافته و غیرقابل پیش بینی سیستم عصبی خودکار و تغییرات ساختمانی در عروق و تغییرات در سیستم الکتریکی و هدایتی قلب است.
وی افزود: در نتیجه اثرات داروها و مداخلات درمانی قلبی بر روی افراد مسن غیر قابل پیش بینی است.
این متخصص در پایان برمصرف میزان مناسب داروی تجویز شده درافراد سالمند تاکید واظهارداشت: بهتر است اعضای خانواده در مصرف دارو به افرادسالمند کمک کنند ؛ چرا که ممکن است افراد سالمند در مصرف دارو دچار اشتباه یا فراموشی شده و تظاهرات ناشی از عوارض دارویی را نیز اظهار نکنند.
بر اساس یک مطالعه که یکشنبه منتشر شد، محققان دومین ژنی را که عامل شایعترین شکل بیماری آلزایمر است، کشف کرده‌اند و این پیشرفتی است که تشخیص و نهایتا درمان این بیماری را آسانتر میکند.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از خبرگزاری فرانسه ، در مطالعات ژنتیکی که حدود شش هزار داوطلب در آنها شرکت داشتند، محققان دریافتند که گونه‌های ژن SORL1 در افراد مبتلا به آلزایمر شایع‌تر از همسالان سالم آنان بود.
همچنین سطح پروتئین SORL1در خون افراد مبتلا به آلزایمر در مقایسه با افراد سالم بطور چشمگیری پایین بود بطوریکه از ۵۰درصد سطح مشاهده شده در گروه سالم کمتر بود.
در انسان‌های سالم، SORL1که مانند یک “پلیس راهنمایی رانندگی” جریان “پروتئین پیشتاز آمیلوئید” ( (APPرا در داخل سلولهای عصبی در مغز تنظیم میکند، این پروتئین را به بخشی از سلول هدایت میکند که در آنجا بازیابی میشود.
اما محققان به نقل از تجربه‌های آزمایشگاهی گفتند، در افرادی که این گونه‌های ژنی را دارند، به نظر می‌رسد که این ژن APPرا به منطقه دیگری از سلول هدایت میکند که در آنجا جمع میشود و به پلاک‌های آمیلوئید تجزیه میشود. پلاک‌های آمیلوئید پروتئینهای چسبناک غیرعادی هستند که مغز افراد مبتلا به آلزایمر را پر میکنند و مانع از فعالیت آن میشوند.
“ریشار مایو” رییس “موسسه تحقیقاتی تائوب در زمینه بیماری آلزایمر و مسن شدن مغز” و یکی از نویسندگان این مقاله نوشت: اهمیت این کشف گشوده شدن مسیر جدیدی برای کشف دلیل این بیماری و همچنین یافتن اهداف بالقوه برای درمان آن است.
وی افزود: SORL1یکی دیگر از عناصر مهم معمای پیچیده بیماری آلزایمر است.
ضرورت توجه به کلسیم:
کلسیم یکی از عناصر ضروری مورد نیاز بدن است که بیشترین میزان را در مقایسه با سایر عناصر در بدن دارا است. بدن یک فرد بزرگسال حدود 1200 میلی گرم کلسیم دارد؛ حدود 99 درصد آن در اسکلت استخوانی و 1 درصد آن در مایعات بدن توزیع شده است که هر دو شکل آن از نظر نقشی که به عهده دارند بسیار حایز اهمیت هستند.
تأمین نیاز کلسیم بدن در افراد سالم علاوه بر موادغذایی مورد استفاده به شدت تحت تأثیر عوامل جوی و موقعیت جغرافیایی است. به نظر می رسد تأمین کلسیم در فصل زمستان از این نظر مهم است که اولاً تحت شرایط جوی، تابش مستقیم و شدت نور آفتاب کاهش می یابد؛ ثانیاً با توجه به سرمای فصل، میــزان پوشش افراد کاملتر می شود و از رسیدن نور آفتاب به پوست جلوگیری می کند و ثالثاً به دلیل کاهش تحرک و فعالیت ، میزان دفع کلسیم افزایش می یابد. رابعاً تنوع مواد غذایی در فصل زمستان در سبد کالایی خانوار نیز کاهش می یابد. به همین دلیل انتظار می رود که از ذخایر کلسیم موجود در بدن به تدریج با کاهش جذب کلسیم، در طول فصل زمستان کاسته شود و عوارض کمبود آن در اواخر فصل زمستان و یا در فصل بهار بروز نماید.
نقش کلسیم:
بیشترین میزان کلسیم در استخوانها قرار دارد بنابـــــراین نقش کلسیم در استخوان سازی بخصوص در سنین کودکی، نوجوانی و بلوغ کاملاً اساسی است. استخوانها نه تنها به عنوان محافظ فیزیکی بدن به شمــــــار می روند بلکه به عنوان ذخیره عظیمی از کلسیم نیز محســــوب می شوند که در شرایط کمبود در دورة کوتاه مــــدت ، می توانند کلسیم مورد نیاز سایر بافتها را تأمین نمایند.
میزان کلسیم در سایر بافتها نیز اگر چه بسیار کم است، اما وجود آن در سلولها برای فعالیت و حیات سلولی و نهایتاً عملکرد بافتها کاملاً ضروری است . کلسیم در انتقال پیامها در بین و داخل سلولها و در رشد و تمایز سلولی نقش انکار ناپذیری دارد؛ بعلاوه کلسیم در انعقاد خون نیز مؤثر است.
به واسطه اهمیت کلسیــم در بافت هـــــای مختلف بدن ، مکانیسم هایی در بدن وجود دارند، که غلظت کلسیم را در خــــــون ثابت نگه می دارند. بنابراین در شرایط کمبود لبنی کلسیم، میزان کلسیم خون نمی تواند فاکتور مناسبی برای کمبود آن تلقی گردد و حتی در اوایل مراحل تغذیه ای بد و نامطلوب نیز ممکن است علایم بالینی ناشی از کمبود کلسیم آشکار و واضح نباشد.
نقش ویتامین D :
ویتامین D از جمله موادی است که در افزایش جذب کلسیم از کلیه و خصوصاً روده نقش مؤثری دارد و در واقع بخش اعظمی از مکانیسمهای جبرانی که قادر به جذب کلسیم غذاست در حضـــور ویتامین D انجــــــام می گیرد. در حقیقت ویتامین D مانند یک هورمون عمل می کند و رابطه مستقیمی میان آن و جذب کلسیم از روده وجود دارد. از آنجایی که منابع غذایی مورد استفاده ازنظر ویتامین D فقیر هستند، لذا بخش اعظمی از ویتامین D مورد نیاز بدن ما می تواند از طریق پیش ساز اولیه آن و با استفاده از نور خورشید در پوست بدن ساخته شود.
بنابـــــراین چنانکـــه ملاحظه می شود ساخته شدن ویتامین D در ارتباط با میزان و شدت رسیدن نور مستقیم خورشید به پوست بدن است. بدیهی است میزان ساخته شدن ویتامین D با فرا رسیدن زمستان به علت کاهش شدت نور خورشید از یک سو و از سوی دیگر در معرض قرار نگرفتن پوست بدن ، کاهش می یابد و سبب بروز عوارض ناشی از کمبود ویتامین D و کلسیم می گردد. این عوارض حتی بـــــا افزایش ناخوشی های مکرر و بیماریهای فصلی بخصوص در افراد دچار سؤتغذیه و همچنین کاهش فعالیت و تحرک، تشدید می گردد. که قطعاً در گروههای در معرض خطر از جمله مادران شیرده و باردار، جوانان، نوجوانان و کودکان، ایجاد عوارض از حساسیت بالایی برخوردار است.
عوارض ناشی از کمبود کلسیم و ویتامین D :
از جمله علایم واضح قابل مشاهده در کمبود کلسیم و ویتامین D ، تغییراتی است که در اسکلت استخوانی و سیستم های ارتباطی سلولی ایجاد می شود. راشیتیسم کودکان، استئومالاسی و یا نرم شدن استخوانها در بزرگسالان، تأخیر رشد طولی و عرضی استخوانها، بسته نشدن و یا مستحکم نشدن غضروفها از جمله عوارض استخوانی هستند که نهایتاً منجر به تأخیر رشد فیزیکی استخوانها می گردد. بعلاوه استئوپروز و یا پوکی استخوانها که غالباً در زنان مسن بوجـــود می آید نیز در ارتباط با مصرف منابع غذایی سرشار از کلسیم و میزان فعالیت افراد در سنین جوانی و پایین تر است.
پایین آمدن کلسیم در استخوانها نیز سبب اختلال در فعالیت سلولی می شود، به طوری که در اعصاب حرکتی با افزایش تحریک پذیری، موجب بروز انقباضاتی به نام تتانی ( فلج شدید و دایم ) در دستها و پاها می شود. به علاوه کاهش کلسیم در سلولهای دیگر نیز سبب تأخیر در رشد و تکامل و همچنین پایین آمدن توانایی بافتها می گردد.
منابع غذایی و میزان توصیه:
همچنان که قبلاً گفته شد منابع غذایی با منشأ غیر دریایی مورد استفاده ، منابع بسیار فقیری از ویتامین D هستند. با این وجود لبنیات و سایر فرآورده های آن از جمله غنی تــرین منابع کلسیم محسوب می شوند. کلسیم در سایر موادغذایی از جمله غلات و حبوبات به میزان قابل ملاحظه ای وجود دارد. اگر چه میزان نیاز در گروههای سنی و در شرایط مختلف متفاوت است اما به طور کلی میزان توصیه شده در روز 3-2 لیوان شیر و یا ماست و یا سایر فرآورده های آنهاست
بنابراین به نظر می رسد با توجه به الگوی غذایی موجود در خانوارهای ایرانی، مصرف این مقدار از موادغذایی حاوی کلسیم بخصوص در فصل زمستان و بهار الزامی باشد و گروههای در معرض خطر در خانواده از حساسیت بالایی برخوردار باشند.
به طور کلی می توان نتیجه گرفت که:
1 ـ با توجه به نقش کلسیم، تأمین آن برای تمام افراد خانواده مهم و ضروری است.
2 ـ تأمین کلسیم مورد نیاز از طریق موادغذایی در فصل زمستان و بهار اهمیت بیشتری دارد.
3 ـ تأمین کلسیم در گروه کودکان ، نوجوانان و زنان از طریق سبد کالایی خانوار از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار است.
4 ـ تا حد امکان سعی گردد تحرک و فعالیت در فصل زمستا ن محدود نگردد.
به گفته دانشمندان آمریکایی، مهار کردن ماده طبیعی پیش التهابی موسوم به ((TNFaاحتمالا فشار خون بالای مرتبط با افزایش سن، حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش میدهد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از یونایتدپرس ، “آنا سیسزار” و “زولتان اونگ‌واری” از کالج پزشکی نیویورک دریافتند که سطوح بالاتر ،TNFa با پیر شدن رگ‌های خونی و افزایش بیماری عروقی مرتبط با التهاب از جمله نارسایی قلب، ارتباط دارد.
،TNFaپروتئینی است که میتواند به سلولهای تومور حمله کند و آنها را از بین ببرد.
محققان در یک سری آزمایش روی موش‌های مسن از داروی درمان آرتریت روماتوئید “اینتانرسپت” entanerceptکه تحت عنوان “انبرل” Enbrelعرضه میشود استفاده کردند. این دارو، TNFaدر حال گردش را بهم می‌چسباند و آن را غیر فعال میکند.
در این آزمایش‌ها دیده شد که بالارفتن سن با سطوح بالای TNFaکه با جلوگیری از استراحت رگ‌های خونی موجب افزایش فشار خون میشود، ارتباط دارد.
این تحقیق همچنین نشان داد زمانی که انبرل TNFaرا مسدود کرد مرگ سلولی در رگ‌های مسن کاهش یافت.
یافته سوم محققان از این قرار بود که TNFaدر خون آزاد میشود و تاثیرات سیستمیک دارد اما در دیوارهای رگ‌های خونی نیز فعال میشود و زمانیکه شریان‌های موش‌های جوان در معرض سطوح بالای TNFaقرار گرفتند خصیصه‌های عروق مسن را پیدا کردند.
گزارشی در زمینه این تحقیق در شماره ژانویه “مجله آمریکایی پاتولوژی” چاپ میشود.
طبق یک مطالعه مردان مسنی، اگر بجای آنکه بر اساس توصیه‌های رایج صبر کنند و نظاره‌گر رشد سرطان پروستات خود باشند، در مراحل اولیه این بیماری تحت پرتو درمانی و یا عمل جراحی قرار گیرند، زندگی طولانی‌تری خواهند داشت.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از رویترز ، محققان “مرکز سرطان فاکس چیس” و دانشگاه “پنسیلوانیا” در “فیلادلفیا” اعلام کردند، در این مطالعه که ۱۲سال بطول انجامید محققان دریافتند که خطر مرگ و میر در بیمارانی که تحت درمان سرطان قرار گرفتند نسبت به آنهایی که درمان نشدند ۳۱درصد کمتر بود.
این گزارش که در شماره اخیر مجله “اتحادیه پزشکی آمریکا” چاپ شده است، در نتیجه‌گیری اعلام کرد، با وجود اینکه سرطان پروستات بیماری است که کند رشد میکند اما این مطالعه نشان میدهد که درمان فعال مراحل اولیه سرطان پروستات با کاهش خطر مرگ و میر در ارتباط است.
این مطالعه افزود: سرطان پروستات شایعترین نوع سرطان در میان مردان آمریکایی است.
با توجه به این حقیقت که سرطان پروستات به آهستگی رشد میکند، صبر و نظاره رشد تومور به ویژه برای مردان مسنی که با خطر شدید مرگ و میر ناشی از سایر مسائل روبرو هستند یک گزینه محسوب میشود.
با این وجود، مطالعه جدید نشان داد که حتی مردان ۷۵تا ۸۰ساله نیز از درمان سرطان پروستات بهره می‌برند.
این گزارش بر اساس سوابق پزشکی بیش از ۴۴هزار مرد ۶۵تا ۸۰ساله که در فواصل زمانی سالهای ۱۹۹۹و ۱۹۹۱تشخیص داده شد به سرطان پروستات مبتلا هستند و پس از تشخیص بیش از یکسال زنده ماندند، تهیه شده است. این مطالعه در سال ۲۰۰۲به پایان رسید.
استعمال دخانیات و مصرف الکل در هر سنی و شرایطی مضر است و از جمله عوارض استفاده از آنها تشدید پوکی استخوان است.
به گزارش خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاری دانشجویان ایران، علاوه بر مساله سن یکی دیگر از عوامل بروز پوکی استخوان «یائسگی» است بنابراین زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند به پوکی استخوان مبتلا میشوند.
برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان بایستی به طور منظم ورزش کرد چون ورزش یکی از عوامل مهم برای قرار گرفتن کلسیم در داخل استخوان و محکم شدن استخوانها میشود.
همچنین، در نظر داشته باشید که قبل از آغاز هرگونه تمرین ورزشی برای آگاهی از وضعیت استخوان‌های خود با پزشک مشورت کنید.
شیر منبع خوبی برای کلسیم است اما به خاطر داشته باشید که اضافه کردن چای، پودر نسکافه، پودر کاکائو و قهوه به شیر مانع از جذب کلسیم میشود.
بر اساس این گزارش مواردی که مانع جذب کلسیم در بدن میشود شامل شربت‌های کاهنده اسید معده، نوشابه‌های گازدار و استعمال دخانیات و الکل می باشد .
به گفته یک کارشناس انگلیسی افراد سالمند همواره در معرض خطر آسیب رساندن به خود به طور تصادفی در اثر مصرف ترکیبات دارویی احتمالا کشنده قرار دارند.
به گزارش سرویس «بهداشت و درمان» خبرگزاری دانشجویان ایران، کیم مونرو دکتر داروساز از دانشگاه رابرت گوردون در پژوهشی دریافته است که تنها 16 درصد از بیماران سالمند برای مصرف داروهایشان از سوی اطرافیان کمک دریافت میکنند.
در این پژوهش مونرو 695 سالمند بین 78 تا 86 سال را مورد مطالعه قرار داد.
یک نظرسنجی در این زمینه نشان داد که نیمی از سالمندان در روز بیش از پنج داروی مختلف مصرف میکنند و از هر پنج نفر نیز یک نفر حداقل 12 نوع داروی گوناگون می‌خورد.
حدود 14 درصد از افراد تحت بررسی نیز از داروهای به شدت سمی مانند وارفارین مصرف میکنند.
این تحقیقات نشان میدهد: در حالی که سالمندان ناچار هستند به دلیل ابتلا به مشکلات و بیماریهای گوناگون مانند فشار خون بالا، داروهای مختلفی مصرف کنند اکثر این افراد از هر گونه احتمال خطری در این زمینه بی‌اطلاع هستند.
نتایج این پژوهش در کنفرانس داروسازی انگلیس در شهر منچستر ارایه شده است. به علاوه این پژوهش نشان میدهد که حتی دستورالعمل مصرف داروها نیز هر چند وقت یک بار تغییر میکند.
در این نظرسنجی از هر 10 سالمند یک نفر گزارش کرد که داروهایش یا دستورالعمل مصرف آنها حداقل چهار نوبت در 12 ماه اخیر تغییر کرده است.
آمارها حاکی از آن است که بین یک تا دو درصد از پذیرش‌ها در بیمارستان مربوط به واکنش‌های شدید دارویی است که بسیاری از موارد آن در سالمندان بروز میکند.
مقدمه:
استئوپروز شایعترین بیماری متابولیک استخوان است که با بالا رفتن امید به زندگی اهمیت آن به عنوان یک معضل بهداشت عمومی بیش از پیش شناخته شده است. آمار موجود نشان دهنده ابتلاء بیش از75میلیون نفردر اروپا، ژاپن وایالات متحده به این بیماری میباشد. هزینه های تحمیل شده ناشی از این بیماری در امریکا2/5 میلیارد دلار در سال تخمین زده شده که شامل هزینه بستری در بیمارستان، مراقبت سرپایی، خدمات پرستاری، درمانهای دارویی وروزهای کاری از دست رفته است. بجز افزایش احتمال مرگ در مبتلایان، شکستگیهای استخوانی، زمین گیرشدن وعوارض ثانوی ناشی از آن، درد کمر وکاهش قد برای سلامتی سالمندان تهدید کننده میباشد. لذا پیشگیری از این بیماری برای حفظ سلامتی، کیفیت زندگی واستقلال در دوران سالمندی ضروری است.
تعریف استئو پروز:
بیماری سیستمیک اسکلتی که منجربه کاهش توده استخوانی وتخریب میکروسکوپی نسج استخوان وافزایش شکنندگی آن میشود. این بیماری در مراحل اولیه بدون علامت بوده وغالبا تا زمان شکستگی استخوان تشخیص داده نمی شود.
ریسک فاکتورهای استئوپروز:
1-جنس زن:
حداکثر تراکم استخوانی1 ( PBM ) در زنان کمتر ازمردان است. همچنین تغییرات هورمونی پس از یائسگی دربروز استئوپروز تاثیر گذار است. از سوی دیگرمتوسط طول عمردر زنان بیش از مردان است ودر نتیجه کاهش توده استخوانی درآنها بیشتر خواهد بود. با بالا رفتن امید به زندگی در بسیاری از نقاط جهان زنان بیش از یک سوم عمرخود را پس از یائسگی طی می کنندکه این روند بخصوص درآسیا با توجه به جمعیت انبوه قابل ملاحظه است. لذا درمجموع شیوع استئوپروزدر زنان سه برابر مردان میباشد.
2-سن:
با افزایش سن خطربروز استئوپروز بالا میرود به نحوی که تا 75 سالگی 30% زنان سفید پوست دچار استئوپروز میشوند.
3-نژاد:
زردپوستان وسفید پوستان در مقایسه با سیاه پوستان از توده استخوانی کم تراکمتری برخوردار هستند.
4-کاهش هورمونهای جنسی:
هورمونهای جنسی بر روی رشد استخوان موثر هستند. تولید آنها کمی قبل از بلوغ وپس از آن افزایش پیدا میکند. هر چند سیر زمانی تولید آنها کاملا با رشد توده استخوانی تطابق ندارد. استروژن برای بدست آوردن حداکثر PBM و درحفظ آن در هردو جنس ضروری است. کاهش آن عامل اصلی استئوپروزدر زنان پس از دهه پنجم زندگی است. تاخیر در بلوغ در پسران ودختران PBM را کاهش میدهد وهمچنین آمنوره ثانوی ویائسگی زود رس(زودتر از 45سالگی)سبب کاهش PBM وافزایش استئوپروزمیشود.
5-عوامل ژنتیک:
نقش توارث از نوع پلی ژنیک در تراکم معدنی استخوان2( BMD )شناخته شده است. این تاثیردرتراکم فقرات کمری، گردن استخوان ودیستال ساعد بیشتر و در پروگزیمال فمور وساعدکمتر مشهود است.
6-ابتلا به بیماری ها ومصرف داروها:
پرکاری تیروئید، هیپرپاراتیروئیدیسم، سندرم کوشینگ(ومصرف کورتیکواستروئیدها)، دیابت وابسته به انسولین، بیماری های گوارشی، بیماری های متابولیک وتغذیه ای، سرطانها ومصرف داروها(مانند ضدتشنجها وداروهای ضد سرطان)سبب افزایش بروز استئوپروز میشود.
7-رژیم غذایی:
الف-کلسیم: مصرف کلسیم درکودکان، سن بلوغ وزنان قبل از یائسگی سبب افزایش تراکم استخوان میشود. همچنین مطابق بعضی مطالعات با هرگرم مصرف اضافی کلسیم ، خطرشکستگی استخوان لگن 25% کاهش پیدا میکند.
ب-ویتامین D : کمبود آن سبب افزایش هورمون پاراتیروئیدوتخریب استخوان میشود. تجویز مقدار کم ویتامین D در آسایشگاههای سالمندان منجر به کاهش خطرشکستگی غیر مهره ای، افزایش توده عضلانی وکاهش خطر وعواقب سقوط شده است.
پ- پروتئین: مصرف محدودپروتئین سبب افزایش خطر سقوط به علت اختلالات تطابق وکاهش قدرت عضلانی میشود. از سوی دیگر باکاهش لایه محافظ بافت نرم، نیروی موردنیاز برای شکستن استخوان کم میشود.
ت-فسفر: کاهش مصرف کلسیم همراه با میزان بالای فسفر (که در بعضی نوشابه های گاز دار وجود دارد )به علت جایگزین شدن نوشابه به جای شیر و نیز افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید روی تراکم استخوان تاثیر منفی دارد.
ث-ویتامین K: در سنتز پروتئینهای استخوانی بخصوص استئوکلسین نقش مهمی دارد و کمبود آن میتواند سبب افزایش شکنندگی استخوانها مخصوصا استخوان لگن شود.
ج-ریز مغذی ها وویتامین ها: منیزیم در ساختمان وعمل هورمون پاراتیروئیددخالت داشته وبه صورت غیر مستقیم روی متابولیسم استخوان تاثیرگذار است. سایر ریز مغذی ها مانند روی، منگنز، فلوراید، مس وآلمینیوم و ویتامینهای 6 B12- B و C نیزدر متابولیسم استخوان نقش دارند.
8- سابقه شکستگی قبلی: سابقه شکستگی استئوپروتیک قبلی در فرد ویا شکستگی استخوان لگن در مادر فرد، خطرشکستگی بعدی را در هر دو جنس افزایش میدهد.
9-مصرف سیگار: سبب یائسگی زودتر، کاهش وزن وتخریب استروژن میشود.
10-مصرف الکل: بر متابولیسم پروتئین وکلسیم، تحرک فرد وفعالیت غدد جنسی موثر بوده واثرسمی روی استئوبلاست ها دارد.
11-بی تحرکی: ورزش سبب افزایش رشد استخوانی بخصوص در کودکی ودوران بلوغ میشود به نحوی که تراکم استخوانی بستگی به سطح فعالیت معمول روزانه دارد.
12-ورزش شدید: ورزش بسیار سخت و شدید به علت تبعیت ورزشکار از یک برنامه غذایی خاص ویا تاخیر بلوغ به علت اختلالات هورمونی ناشی از فعالیت شدید، خطر استئوپروز را افزایش میدهد.
13-بی اشتهایی عصبی: دراین افراد عوامل تغذیه ای واختلالات هورمونی در بروزاستئوپروزموثر است.
14-کاهش BMI 3 : کم بودن BMI سبب کاهش PBM (احتمالا ناشی ازکاهش تولید محیطی استروژن توسط بافت چربی) میگردد.
علائم بالینی استئوپروز:
استئوپروز هیچگونه علائم هشداردهنده ای ندارد و معمولا بیماران تا قبل از شکستگی استخوانها علامتی ندارند. بنابراین علامت اصلی استئوپروزهمان عارضه آن یعنی شکستگی است. ریسک فاکتورهای شکستگی شامل کم بودن تراکم استخوانی و فشار به اسکلت دراثر تروما یا فعالیت روزانه میباشد. شایعترین نوع تروما درشکستگیهای استئوپروتیک، سقوط یا زمین خوردن( fall )است. ریسک سالانه سقوط در زنان 85 سال به بالا 50% ودر مردان سالمند 33 % است.50%موارد سقوط به علت اختلال عملکرد اعضا مانند کاهش ادراک اندامهای تحتانی، اختلال در راه رفتن، کاهش کنترل وضعیت، ضعف عضلات، کاهش رفلکسها وکاهش دید است. بیماری های مزمن مانندمشکلات عصبی، قلبی، حوادث عروقی مغز، بی اختیاری ادرار، افسردگی، اختلالات شناختی ومصرف داروهای آرام بخش و ضد افسردگی نیز خطرسقوط را افزایش میدهند. مسائل محیطی مانند نورکم وسطوح لغزنده نیز در افزایش خطر زمین خوردن موثر هستند. احتمال شکستگی به جهت ونوع زمین خوردن، نرم یا سفت بودن محل وتراکم استخوان بستگی دارد. همچنین بدون توجه به سن، میزان شکستگی در زنان پس از یائسگی3 برابر مردان است به نحوی که خطرشکستگی در طول عمر یک زن سفید پوست 15%میباشد. شایعترین محلهای شکستگی، لگن ،مهره ها وساعد هستند. جدی ترین، کشنده ترین، پرعارضه ترین وپرهزینه ترین آنها شکستگی لگن است که معمولا ناشی از تروما بوده وگاه خود به خود رخ میدهد. سن متوسط رخداد آن در کشورهای پیشرفته 80 سالگی ودرکشورهای در حال توسعه کمتر است. شکستگی لگن بطور متوسط نیاز به 30 روزبستری دارد.20 %بیماران در سال اول شکستگی عمدتا در اثربیماری زمینه ای قبلی فوت کرده،20%نیاز به بستری طولانی در آسایشگاه پیدا کرده وتنها یک سوم بازماندگان به حد اولیه توانمندی خود میرسند. شکستگی مهره در زنان بخصوص در سن بالاتر بیشتررخ میدهد. بر اساس بررسی های رادیولوژیک 26-19% زنان سفید پوست پس از یائسگی تغییر شکل مهره هابخصوص در وسط فقرات پشتی و یا محل اتصال مهره های توراسیک به کمری دارند. بر خلاف شکستگی هیپ، میزان مرگ دراین افراد زیاد نیست ولی کیفیت زندگی شدیدا مختل میشود. علاوه براستئوپروز درشکستگی ستون فقرات بخصوص در مردان، فشارهای شغلی، تروماها و تصادفات را باید در نظر گرفت. شکستگی ساعد معمولا در اثر زمین خوردن رخ میدهد. میزان آن در زنان5 سال پس از یائسگی با لارفته وحداکثر آن در 70-60 سالگی است وپس از آن مجددا کاهش پیدا میکند. مرگ ومیرنادر ولی این نوع شکستگی دردناک است و به6-4هفته ماندن در گچ وگاه جراحی نیاز دارد.
روشهای اندازه گیری تراکم استخوان:
1) single-and dual X-ray absorptiometry) SXA,DXA):
روشهای اندازه گیری میزان ماده معدنی استخوان هستند. DXA در استخوان بهترین روش استاندارد تشخیص استئوپروز با د قت بیش از 90% است. این روش در پیش بینی رخداد شکستگی نیزکمک میکند.
2)QUS) quantitative ultrasound):
مزیت آن در نداشتن اشعه یونیزه است.
3)QCT) ) quantitative computed tomography ):
روش تشخیصی دیگری است که برای مناطق بالاتر از گردن استخوان ران قابل استفاده نمیباشد.
4)رادیوگرافی ساده:در کشورهایی که سایرروشها در دسترس نیست، قابل استفاده است.
5) MRI)magnetic resonance imaging ):
بدلیل پیچیدگی وهزینه زیاد عمدتا در تحقیقات مورد استفاده قرار میگیرد.
طبقه بندی استئوپروز:
WHO براساس یافته های DXA افراد را به چهار گروه تقسیم میکندکه در این تقسیم بندی معیار بر اساس پیشنهاد بنیاد بین المللی استئوپروز، BMD زنان29-20 ساله است.
1-نرمال: میزان BMD بالاتر از 1- انحراف معیار ( SD ) از میانه (mean) بالغین جوان است. Tscore≥-1SD
2-استئوپنی یا کاهش توده استخوان: میزان BMD پایین تر از 1- و بالاتر از 5/2- انحراف معیار از میانه بالغین جوان است. 1SD>Tscore>-2/5SD
3- استئوپروزیا پوکی استخوان: میزان BMD مساوی یا پایین تر از 5/2- انحراف معیار از میانه بالغین جوان است. Tscore≤-2/5SD
4- استئوپروزشدید یا تثبیت شده established or severe ) BMD ): مساوی یا پایین تر از 5/2- انحراف معیار از میانه بالغین جوان که همراه با یک یا چند شکستگی استخوانی باشد.
تقسیم بندی استئوپروز بر حسب علت:
1- استئوپروزاولیه یا ایدیوپاتیک که خود دوگروه است:
الف-تیپ1: در زنان پس از یائسگی و در مردان در صورت کاهش تولید آندروژن رخ میدهد.
ب-تیپ2: ناشی از تشدید فرایند فیزیولوژیک کهولت سن بوده ودر سن بالای 65 سال در زنان ومردان رخ میدهد.
2- استئوپروزثانویه که ناشی از بیماری یا مصرف داروهامیباشد.
پیشگیری ودرمان:
دودسته دارویی وغیر دارویی است.
1-مداخلات غیر دارویی:
الف-رژیم غذایی: مطابق شواهد موجوددر کودکان درصورت رعایت یک رژیم غذایی متعادل، نیازی به تجویز کلسیم اضافی نمیباشد. لیکن در کودکان با رژیم کم کلسیم و یا دچار عدم تحمل مواد لبنی، تغییررژیم غذایی و یا تجویز مکمل کلسیم کمک کننده است. در زنان جوان قبل از یائسگی تجویز کلسیم سودمند است که حداکثر تاثیر آن نیزدر سال اول درمان است. میزان توصیه شده در منابع مختلف متفاوت بوده ولی معمولا در سن50-19 سال مصرف روزانه 1000 میلی گرم ودر سن70-51 سال 1500-1200 میلی گرم کلسیم توصیه میشود. برخی مطالعات حاکی از کاهش سرطان کولون، کاهش فشار خون وکاهش چربی خون در اثر مصرف کلسیم میباشد. در سالمندان کاهش قدرت روده در جذب کلسیم، کاهش تماس با آفتاب و کاهش قدرت پوست در ساختن ویتامین D، کاهش مصرف لبنیات، کاهش توانایی نفرونها در پاسخ به پاراتورمون وبازجذب کلسیم و در نهایت کاهش فیلتراسیون گلومرولی وهیپرپاراتیروئیدیسم مزمن منجر به تعادل منفی کلسیم دراستخوانها میشود. لذا افزایش مصرف کلسیم یک استراتژی مهم ونسبتا آسان در مقایسه با بقیه راهکارها در پیشگیری از استئوپروز درسالمندان است.میزان توصیه شده در سالمندان800-600 واحد ویتامین D و1200 میلی گرم کلسیم روزانه میباشد.
تجویزپروتئین در سالمندان دچار شکستگی سبب کاهش مدت بستری وتسریع بهبودی میشود.
ب-ورزش:ورزش در حد متوسط در تمام طول عمر بخصوص در دوران کودکی وبلوغ توصیه میشود. ورزشهای معطوف به نیمه فوقانی بدن در استحکام استخوانها بیشترموثر هستند.
پ-به حداقل رساندن مصرف گلوکوکورتیکوئید
ت-سایر موارد تغییر در شیوه زندگی که شامل قطع سیگار و الکل، نگهداشتن وزن بدن در حد مطلوب وکاهش خطر سقوط در سالمندان میباشد.
به طور کلی استراتژیهای پیشگیری بخصوص در کشورهای در حال توسعه که نه امکانات تراکم سنجی دارندونه بسیاری از داروها در دسترس میباشد،تنها راه انتخابی هستند. تلاش این استراتژی هادر جهت افزایش BMD با مداخلات در سطح ملی وبا تشویق ورزش و افزایش مصرف کلسیم وحذف ریسک فاکتورهایی همچون مصرف سیگار والکل است.
2-مداخلات دارویی:
عمده این مداخلات در زمان پس از یائسگی بررسی شده است وممکن است در مردان ویا افراد با سایر انواع استئوپروز مفید نباشد. تمام بیمارانی که اقدامات دارویی را دریافت میکنند، باید مکمل کلسیم وویتامین D را نیزبه میزان کافی دریافت نمایند.
الف-استروژن:در مطالعات مختلف مصرف استروژن همراه کلسیم مانع از دست رفتن استخوان وکاهش شکستگی شده است. مدت درمان مشخص نبوده ولی احتمالا درمان طولانی مدت متناوب یا مداوم مورد نیاز است. مصرف استروژن بیش از 5 سال ،خطر بروز سرطان سینه را افزایش میدهدومصرف آن به تنهایی خطر سرطان اندومتر را نیزبالا میبرد که با افزودن مقدار کمی پروژسترون این خطر بر طرف میشود. استروژن در زنان دچار سرطان سینه، رحم، سرطانهای وابسته به استروئید، ترومبوفلبیت، ترومبوآمبولی وخونریزی نامشخص پس از یائسگی نباید به کار رود. وجودسرطان سینه دروابستگان درجه اول نیزگاه مورد منع مصرف آن اعلام میگردد. زنانی که استروژن دریافت میکنند، باید مرتبا با ماموگرافی ومعاینه پستان کنترل شوند. در هر صورت تصمیم درمورد شروع استروژن درزنان، نیازمند مشاوره ومعاینه دقیق و قضاوت درمورد منافع ومضرات آن است.
ب-مدولاتورهای گیرنده های استروژنSERM ) selective estrogen receptor modulators ):از این گروه میتوان از tamoxifen و raloxifen نام برد.
پ- Bisphosphonate : داروهای آنالوگ پیروفسفات که مانع جذب و تحلیل استخوان میشوند مانند etidronate ، alendronate و risedronate .
ت-کلسیتونین: به صورت تزریق زیر جلدی واستنشاقی در دسترس است.
ث-متابولیتهای ویتامین D
ج-فلوراید: مطالعات انجام شده نتایج متناقضی دربرداشته اند.لذا مجوز FDA را دریافت نکرده وصرفا درتحقیقات کاربرد دارد. استفاده از آن در نواحی با فلوراید بالا در آب نیازمند احتیاط بیشتری است.
چ-تیازید: دیورتیکی است که باعث کاهش ترشح کلسیم از ادرار، افزایش تراکم استخوان وکاهش شکستگی میشود. عمدتا نقش پیشگیری داشته و درصورت تثبیت استئوپروز، به تنهایی تاثیرکمی در درمان دارد.
ح-استروئیدهای آنابولیک: شامل آنالوگهای تستوسترون که در بعضی مطالعات سبب کاهش شکستگی شده است.
خ-ویتامین K : در برخی تحقیقات سبب کاهش تحلیل استخوان ومیزان شکستگی شده است.
د-هورمون پاراتیروئید: در برخی پژوهشها سبب افزایش تراکم استخوان شده ولی فعلا برای استفاده بالینی در دسترس نمیباشد.
ذ-لامپ اشعه ماوراءبنفش ( UV ): در افزایش تولید ویتامین D در سالمندان بخصوص در آسایشگاهها موثر بوده است.
ر- کمربند محافظ هیپ( hip protector girdle ): میزان شکستگی هیپ را درآسایشگاههای سالمندان دانمارک کم کرده است.
برای مقابله با استئوپروز به عنوان یک معضل عمده سلامتی و یک اپیدمی خاموش، باید برنامه ای در سطح ملی با مشارکت مستقیم وزارت بهداشت، دانشگاههای علوم پزشکی، مجامع علمی وموسسات بیمه با همکاری سازمانهای بین المللی طراحی گردد که در آن وظایف عموم افراد جامعه، سازمانهای بین المللی، پزشکان، سیاستگزاران سلامت و بهداشت و موسسات تحقیقاتی جهت استئوپروز تعریف وتدوین شده باشد.
گردآوری، ترجمه وتنظیم: دکتر سوسن محمودی،رئیس گروه تغذیه ،بهداشت و تنظیم خانواده
با فعالیت ورزشی می توانید قدرت عضلانی خود را افزایش و سفتی مفاصل را کاهش دهید، انعطاف پذیری را بهبود ببخشید و وضعیت خلقی و اعتماد به نفس را افزایش دهید.
چنانچه به درد مفاصل و احیاناً التهاب آنها مبتلایید، ورزش می تواند به شما کمک کند. شاید باور کردن آن مشکل باشد، اما کارشناسان معتقدند حرکات مفاصل می تواند درد را تخفیف دهد.
پزشکان معتقدند ورزش باعث تقویت عضلات اطراف مفاصل می شود و در نتیجه تنش مفاصل را کاهش می دهد. همچنین، ورزش سفتی مفاصل را کاهش می دهد و باعث تحکیم مفاصل و خاصیت انعطاف پذیری آنها می شود. ورزش می تواند سطح خلقی و اعتماد به نفس شخص را نیز ارتقا دهد. ورزش باعث خواب بهتر نیز می شود و در عین حال وزن را نیز تحت کنترل در می آورد و انرژی بیشتری به شما می دهد علاوه بر تخفیف دردهای ناشی از آرتریت، ورزش می تواند سایر مشکلات سلامتی مانند دیابت، پوکی استخوان و ناراحتیهای قلبی را کاهش دهد.
ولی به خاطر داشته باشید که اگر به تازگی تصمیم به ورزش کردن گرفته اید، به آرامی شروع کنید و هرگز عجله نکنید.
٭ قبل از شروع حرکات ورزشی، حتماً بدن خود را گرم کنید
تفاوتی نمی کند که از آرتریت رنج می برید یا نه، حتماً قبل از شروع بدن خود را گرم کنید، پرداختن به یک فعالیت ورزشی بدون گرم کردن عضلات، باعث درد و آسیب می شود.
با وجود آرتریت، شاید بهتر باشد فعالیتهای فوق العاده تری انجام داد تا مفاصل به اندازه کافی گرم شوند. بسیاری از مردم تلاش می کنند قبل از شروع فعالیت ورزشی، با دوش گرم گرفتن و یا استفاده از کیسه های آب گرم، مفاصل خود را گرم و آنها را به اندازه کافی نرم نمایند.
حرکات ورزشی، عضلات را گرم می کنند. مثلاً می توانید برای آماده شدن برای یک فعالیت ورزشی نظیر شنا کردن یا پیاده روی، به مدت کوتاهی پیاده روی یا شنا کنید. فقط خیلی آهسته این کار را انجام دهید. حرکات کششی نیز قبل از هر ورزشی می توانند مفید واقع شوند. چند حرکت کششی در بالاتنه انجام دهید و چند بار خم و راست شوید، به طوری که زانوهایتان صاف باشد. سعی نکنید انگشتان پای خود را لمس کنید.
٭ فعالیتهای ورزشی برای آرتریت
گروهی از کارشناسان، فعالیتهای زیر را برای گرم کردن در آرتریت توصیه می کنند که هر کدام را می توانید 3 تا 5 بار تکرار کنید.
- به پهلوها خم شوید، دستها را بر روی کمر بگذارید، از کمر به هر کدام از طرفین خم شوید و سپس به بالا برگردید. در طرف مقابل هم تکرار کنید.
- شانه را بالا بیندازید، هر دو شانه یا یکی از آنها را به سمت گوشهایتان بالا و پایین بیاورید و این عمل را تکرار کنید.
- حرکات دورانی در بازوهایتان انجام دهید، دستهایتان را به طرفین باز کنید، سپس بازوهایتان را به سمت جلو بیاورید و بعد به سمت عقب ببرید.
- پاهایتان را به اندازه عرض شانه ها باز کنید و انگشتان پاها را تا حدودی به بیرون متمایل کنید. ابتدا به سمت چپ و سپس به سمت راست بدنتان بچرخید.
٭ فعالیتهای تقویت کننده برای مبتلایان به آرتریت
کارشناسان معتقدند تقویت عضلات حتی با جابجایی وزنه های کوچک، استفاده از میله های فنری و حتی بلند کردن ظرفهای یک لیتری آب، حاصل می شود. تقویت عضلات حتی زمانی که روی صندلی نشسته اید و به تماشای فیلم می پردازید، قابل دستیابی است. در صورتی که می خواهید یک برنامه تقویت عضلات دست را انجام دهید، از وزنه هایی استفاده کنید که بتوانید 12 تا 15 بار آنها را جابجا نمایید. مطمئن باشید که این وزنه ها به شما آسیبی نمی رسانند.
حرکات چرخشی درعضلات تاکننده
- آرنجهایتان را در طرفین خود به صورت خم نگهدارید، در حالی که بازوهایتان را در طرفین بدنتان نگهداشته اید، آنها را به سمت شانه بالا بیاورید، سپس به حالت اولیه برگردانید و با دست مقابل این عمل را تکرار کنید.
- حرکات بازوها در طرفین: در حالی که دستهایتان در طرفین شما هستند، به آرامی بازوهایتان را تا حد شانه ها بالا بیاورید، سپس پایین برده و تکرار کنید.
- فشار بر دیوار: این حرکت بخصوص برای افرادی که قدرت فشار دادن کمی دارند، بسیار مؤثر است.
در حالی که حدود 30 سانتی متر از دیوار فاصله دارید، دو دست خود را در حالی که کمی بیشتر از عرض شانه باز کرده اید، بر روی دیوار بگذارید. سینه خود را به دیوار نزدیک کنید و سپس به عقب برگردید.
٭ حرکات ایروبیک برای آرتریت
برای هر فرد بزرگسال، چه مبتلا به آرتریت باشد یا نه، سی دقیقه برنامه ورزشی در روز حداقل سه بار در هفته توصیه می شود. البته، شما می توانید آن را به زمانهای کوچکتر تقسیم کنید و حاصل جمع را به مقدار کل برسانید. ابتدا با 5 تا 10 دقیقه شروع کنید و سپس به تدریج زمان را افزایش دهید.
- پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا و یوگا برای مبتلایان به آرتریت توصیه می شود. ورزشهای آبی بخصوص به خاطر لطافت آب، حالت شادابی و شناوری آنها، ایده آل هستند. در واقع، این یک روش مناسب برای گرم کردن و تقویت عضلات و مفاصل می باشد. علاوه بر اینکه می توانند باعث افزایش قدرت عضلانی شوند.
- چشمه های معدنی و استفاده از وانهای آب گرم، کاملاً آرامش بخش هستند و اجازه فعالیتهای ورزشی سبک را می دهند. اما باید توجه داشت که افراد سالمند مستعد افزایش دمای بدن و حالت گرمازدگی هستند، لذا استفاده از وانهای آب گرم باید کوتاهتر باشد. فعالیتهای ایروبیک آبی، بخصوص در افراد مبتلا به آرتریت، در استخرهای سرپوشیده بیشتر رایج هستند.